Uljara u Istri obnovljena s poštovanjem prema bogatoj istoriji
Rekonstrukcija objekta koji je nadživeo tri različite države osmišljena je tako da učini vidljivim sve intervencije u eksterijeru i enterijeru tokom decenija.
Uljara Vodnjan, najstarija aktivna uljara u Hrvatskoj s preko sto godina tradicije kontinuirane proizvodnje maslinovog ulja, opsežno je renovirana prošle godine, a za njen osveženi izgled najzaslužniji je arhitekta Emil Jurcan, doktorand ljubljanske škole za arhitekturu koji trenutno deluje u Puli.
Budući da je proizvodnja ulja tekla unutar istog prostora kroz čitav 20. vek, građevina u kojoj se uljara nalazi neguje slojeve različitih epoha i intervencija u svom enterijeru, te je cilj projekta bio je izložiti vidljivim tu bogatu istoriju – kamene zidove i drvene grede izvorne zgrade, armiranobetonske nadvoje i fasadnu opeku na ulici iz doba ranog modernizma, kao i funkcionalne instalacije postavljene 1970-ih godina.
Pročitajte još na Gradnja.rs:
- Kuća u Starom Baru kao omaž drevnom stablu masline
- Kuća za doktora u Istri s galerijom za pogled na more
Naglašavanje istorijske slojevitosti
Prema Jurcanovim rečima, klijent je želeo da postavi novu proizvodnu liniju u postojeću uljaru i tako zameni zastarele mašine iz 70-ih godina prošlog veka, što se iskoristilo kao prilika za redizajniranje kompletnog prostora.
„U dijalogu s klijentom zaključeno je da je aktivnost presovanja maslina u najstarijoj uljari velika prednost koju ta firma poseduje i da bi projektom obnove trebalo što je više moguće naglasiti istorijsku slojevitost koja je prisutna u samoj građevini“, kaže za naš portal autor.
Zgrada uljare je više puta prolazila kroz faze rekonstrukcije, kako se modernizovala i sama proizvodnja ulja.
Objekat je, dodaje, izvorno izgrađen krajem 19. veka s istom namenom – da bude uljara za masline, a reč je o visokoj građevini kamenih zidova i drvenog krovišta.
Zgrada uljare je više puta prolazila kroz faze rekonstrukcije, kako se modernizovala i sama proizvodnja ulja. Tako se prva velika transformacija dogodila u 30-im godinama prošlog veka kada su uvedene hidraulične prese, a fasada je kompletno preuređena da bi odgovarala novom ideološkom okviru u kojemu se objekat našao – bilo je to doba vladavine fašizma u Italiji.
Sledeća faza desila se nakon Drugog svetskog rata kada uljarom počinje da rukovodi poljoprivredna zadruga, a sam proces rada se elektrifikuje, da bi nakon zadnje velike intervencije u 70-im godinama uljara radila svojim uhodanim tempom do danas, kada je odlučeno da se ponovno modernizuje, prvi put u ovom veku.
Neposredan kontakt sa proizvodnjom
Kako ističe Jurcan, originalnost objekta leži upravo u njegovoj višeslojnoj istoriji koja je nadživela tri različite države koje su upravljale uljarom.
„Zahtevnost uklapanja sofisticirane proizvodne linije u postojeću građevinu sa svojim fizičkim barijerama i ograničenjima rezultirala je originalnim rešenjem, a ono na šta se posebno pazilo da se zadrži kao specifičnost objekta bilo je da proivođači ulja i gosti uljare imaju neposredan kontakt sa samom proizvodnjom kako bi se zadržala prisnost i transparentnost celog procesa“, naglašava naš sagovornik.
Novi sloj oblikovan je u materijalima koji se jasno razlikuju od postojećih – crna čelična konstrukcija i pregradni zidovi od opeke.
Oblikovanjem se, dodaje, želela naglasiti različitost nakupljenih istorijskih slojeva građevine – drvene grede krova i kameni zidovi iz 19. veka, fasada od zelenog maltera, opeke i belog betona iz 30-ih godina, te čelični elementi enterijera iz 70-ih godina.
Novi sloj koji je dodat ovom intervencijom oblikovan je u materijalima koji se jasno razlikuju od postojećih – crna čelična konstrukcija i pregradni zidovi od opeke.
Fasada u bojama italijanske zastave
Objekat je ugrađen u nizu kuća koje čine staru trgovačku ulicu u Vodnjanu, a sam prostor služi isključivo za presovanje maslina i njihovu preradu u ulje, kao i za skladištenje, dok je ovom intervencijom dodat jedan galerijski prostor unutar uljare koji služi za prezentaciju i prodaju proizvoda.
„Fasada je restaurirana i vraćena u izvorno stanje, pre svega pigment maltera koji je izvorno bio zelen, a vremenom je fasada obojena u žutu. Naime, izvorna oblikovna intencija fasade, nastale u doba italijanskog fašizma, bila je izraziti pomoću tri različita materijala italijansku zastavu – zeleni malter, bele erte i cokla, te crvena cigla“, kaže Jurcan, dodajući da je ovom obnovom ta izvorna zamisao restaurirana.
Postojeće grede očuvane su u potpunosti, a postojeći spušteni plafon je uklonjen kako bi one bile vidljive.
Osim mineralnog maltera, na fasadi su vidljivi delovi erta i cokle koji su izvorno izvedeni od belog betona, tj. kao imitacija kamena.
Ti elementi su restaurirani i očišćeni, kao i fasadna opeka oko prozora, dok je izvorna drvena stolarija zamenjena novom, termoizolacionom, takođe u drvetu.
Postojeće grede očuvane su u potpunosti, a postojeći spušteni plafon je uklonjen kako bi one bile vidljive. Umesto njega dodate su šperploče iznad greda koje drže mineralnu vunu.
Najveći izazov bio je osmisliti novu proizvodnu liniju u postojećem prostoru bez da se zadire u istorijske slojeve objekta.
Enterijersko opremanje osmišljeno je i izvedeno elementarno, kako i priliči potrebama proizvodnog prostora, te je sav nameštaj za potrebe uljare osmišljen i izrađen u čeliku, inoksu i drvu.
Materijali za enterijer birani su na način da se razlikuju od postojećih kako bi nova intervencija bila vizuelno i oblikovno odvojena od ranijih istorijskih slojeva građevine, kaže autor.
Najveći izazov, ističe Jurcan, bio je mašinski i inženjerski osmisliti novu proizvodnu liniju u postojećem prostoru bez da se zadire u istorijske slojeve objekta.
Zatim se, dodaje, pristupilo takođe zahtevnom izvođenju restauracije postojećih elemenata građevine kako bi se očuvale od daljeg propadanja, a istovremeno zadržala određena starosna vrednost objekta i njegova patina vremena.
Dobitnik nagrade Ranko Radović
Arhitekta Emil Jurcan autor je više projekata obnove spomenika kulture, između ostalog antičkog teatra u Puli i spomen-parka Radi Končaru u Šibeniku.
Svoj rad je predstavljao i publikovao na brojnim međunarodnim događajima, kao što je venecijansko bijenale zajedno s Pulskom grupom.
Dobitnik je nagrade Ranko Radović, priznanja Salona arhitekture u Novom Sadu, te italijanske nagrade Gubbio za obnovu baštine.
Foto-galerija
Faktografija
- naziv objekta: Uljara Vodnjan 2021
- lokacija:Vodnjan – Dignano, Istra, Hrvatska
- klijent:Agroprodukt d.o.o.
- autor: Emil Jurcan
- dizajn svetla: Dean Skira
- mašinski inženjering: Tomislav Brčić
- restauracija: Ossana Sassinka
- statika: Marko Martinčić mlađi
- izvođač: Arena d.o.o.
- konzervacija: Rosana Nenadić
- fotografije: Jure Živković
