Bistričke vodenice u Srbiji i Partizansko groblje u Mostaru među 11 najugroženijih lokaliteta u Evropi

Na listi su se našla i dva ugrožena lokaliteta u Crnoj Gori, a odabir je izvršen na osnovu ozbiljne opasnosti s kojom se oni danas suočavaju.

Povodom desetogodišnjice Programa 7 najugroženijih, koja se obeležava u 2023. godini, Europa Nostra – evropski glas civilnog društva posvećenog kulturnoj i prirodnoj baštini – i Institut Evropske investicione banke objavili su spisak od 11 najugroženijih lokaliteta kulturne baštine u Evropi koji su ušli u uži izbor za ovogodišnje izdanje programa.

Tako su se na listi – pored lokaliteta u Belgiji, Gruziji, Nemačkoj, Mađarskoj i Grčkoj –  našla i četiri lokaliteta sa prostora bivše Jugoslavije, a u pitanju su Bistričke vodenice u opštini Petrovac na Mlavi u Srbiji, Partizansko spomen-groblje u Mostaru u Bosni i Hercegovini, kao i Kulturni pejzaž Paštrovske gore i Kulturni pejzaž Svetog Stefana u Crnoj Gori.

Pročitajte još na Gradnja.rs:

• Pet dvoraca u centralnoj Srbiji koje moramo spasiti
• Baština bez zaštite: Zapušteni objekti u Srbiji koji vape za obnovom

Lokaliteti suočeni s ozbiljnom opasnošću

Odabir je izvršen na osnovu izuzetnog značaja baštine i kulturne vrednosti svakog od 11 lokaliteta, kao i na osnovu ozbiljne opasnosti s kojom se oni danas suočavaju.

Nivo angažmana lokalnih zajednica i posvećenost javnih i privatnih aktera očuvanju ovih lokacija ocenjeni su kao ključne dodatne vrednosti.

Drugi kriterijum odabira bio je potencijal ovih mesta da deluju kao katalizator održivog razvoja i kao sredstvo za promovisanje mira i dijaloga unutar svojih lokaliteta i širih regija.

Uži izbor napravilo je Savetodavno veće sastavljeno od stručnjaka iz domena istorije, arheologije, arhitekture, konzervacije, analize projekata i finansija.

Uži izbor 11 ugroženih lokaliteta kulturne baštine napravilo je međunarodno Savetodavno veće, koje se sastoji od stručnjaka iz domena istorije, arheologije, arhitekture, konzervacije, analize projekata i finansija.

Nominacije za Program 7 najugroženijih lokaliteta za 2023. godinu podnele su organizacije članice, pridružene organizacije ili pojedinci, članovi mreže Europa Nostra iz cele Evrope, kao i organizacije članice Evropske alijanse za kulturnu baštinu.

O Bistričkim vodenicama

Bistričke vodenice su jedinstveni kompleks mlinova za mlevenje žita i valjanje sukna, nastao u periodu između 19. i sredine 20.veka, locirane u selu Bistrica, duž reke Bistrice u Istočnoj Srbiji.

Arhitektura vodenica predstavlja tradicionalne karakeristike balkanskih ruralnih struktura, a to su male i drvene konstrukcije.

Selo Bistrica, još od prvog pominjanja u 14. veku, neguje tradicionalni način življenja i bavljenja ovom delatnošću, sve do industrijske revolucije, kada se ovakav vid proizvodnje zamenjuje savremenijim.

Danas su vodenice pod pretnjom uništenja usled dugotrajnog napuštanja i izloženosti vremenskim uslovima.

Razumevanje ovakvog agrikulturnog načina života i njegove harmonije sa prirodom je važno oruđe, kako za očuvanje evropske baštine, tako i za aktuelnu borbu protiv klimatskih promena.

Danas su vodenice pod pretnjom uništenja usled dugotrajnog napuštanja i izloženosti vremenskim uslovima, navodi se na sajtu EU u Srbiji.

Partizansko spomen-groblje u Mostaru

Partizansko spomen-groblje, podignuto 1965. godine, jedno je od najvećih antifašističkih spomenika i lokaliteta na Balkanu, sa 300 metara dugom popločanom ceremonijalnom stazom koja se uzdiže više od 20 metara uzbrdo.

Partizansko spomen-groblje projektovao je poznati jugoslovenski arhitekta profesor Bogdan Bogdanović iz Beograda.

Spomenik su vešti klesari gradili u periodu od nekoliko godina, koristeći preko 12.000 klesanih komada krečnjaka, ruševine od razaranja grada tokom rata i tradicionalni kameni crep recikliran sa mostarskih kuća.

U aprilu nova lista

Konačna lista 7 najugroženijih lokaliteta kulturne baštine u Evropi za 2023. godinu biće objavljena u aprilu.