Na horizontu širenje Beograda na vodi i aktiviranje Čukarice

Nadamo se da se rešavanje prostora oko Savskog rukavca i stare šećerane može izvesti za korak inovativnije i humanije, za razliku od većeg dela postojećeg Beograda na vodi.

Vest da će novoizgrađeno naselje Beograd na vodi nastaviti da se širi duž celog prostora Savskog amfiteatra, burno je odjeknula u stručnoj javnosti.

Vlada Srbije donela je odluku o izradi izmena i dopuna Prostornog plana područja posebne namene uređenja dela priobalja grada Beograda, kojim se navedeno naselje proširuje na prostore opština Savski venac, Stari grad, Novi Beograd i Čukarica. Akcenat je stavljen na potez Čukarice, jer samo u tom pravcu postoji realna mogućnost znatnijeg širenja.

Postoje prednosti i mane ovog poteza Vlade Srbije, koja je time Beogradu na vodi dodelila dodatnih 327 hektara, koji posmatrajući dosadašnja iskustva, ne moraju biti adekvatno iskorišćeni, na štetu grada i građana Beograda. Postoje i prednosti, koje se takođe moraju uzeti u obzir, kako bi potpuna slika celog projekta bila jasna i kompletna.

Pročitajte još na Gradnja.rs:

• Rekonstrukcija Trga Nikole Pašića: Sudar dve epohe+

Magnolija kao polazna tačka

Za područje na opštini Stari grad stvar je delikatnija, zbog prisustva starih objekata sa kraja 19. i prve polovine 20. veka, a zaokružuje prostor između ulica Crnogorske, Braće Krsmanovića i Karađorđeve.

U planu je da se svi objekti, pre svega nekadašnji lučki magacinski, koji nemaju kulturno-istorijsku vrednost, budu porušeni, a na njihovom mestu budu izgrađene nove, stambeno-poslovne zgrade.

Reperi celog prostora predstavljaju zgrade nekadašnje Beogradske zadruge (prodajno sedište Beograda na vodi) i hotela Bristol, koji svojim visinskim kotama i istorističkom arhitekturom, diktiraju ovo zaštićeno okruženje.

Kako navodi istoričar umetnosti Marko Bogdanović iz Centra za urbani razvoj, širenje Beograda na vodi na tom prostoru mora se izvršiti veoma stručno, bez narušavanja arhitektonsko-urbanističke celine, bez rušenja i jedne kuće koja je pod zaštitom, kako bi se očuvala kulturna baština prostora Savamale.

Videli smo da jedna od zgrada u Beogradu na vodi (zgrada Magnolija, arh. biro RMJM), izgrađena sa druge strane Starog železničkog mosta, svojom visinom prati gabarite okolnih objekata starog gradskog jezgra, pa je za očekivati da i prostor na kojem će doći do intervencije dobije sličan tretman.

Po mogućstvu još bolji, kada je u pitanju sama arhitektura, tj. stil gradnje, kako bi se novo što bolje uskladilo sa starim.

Nažalost, javnost nije videla neko konkretnije arhitektonsko-urbanističko rešenje kojim se zamenjuju današnje sajamske hale.

Područje Savskog venca pre svega se odnosi na prostor auto-puta i Mostarske petlje, gde se već uveliko izvode radovi na izgradnji novih pristupnih saobraćajnica Beogradu na vodi, ali i manji deo Senjaka, kao i nekoliko parcela u Savskoj ulici.

Međutim, najveći problem je širenje nad prostorom današnjeg Beogradskog sajma, za koji je zasigurno predviđena sudbina rušenja, izuzev zaštićene hale 1, što je bila tema jednog od ranijih tekstova.

Nažalost, javnost nije videla neko konkretnije arhitektonsko-urbanističko rešenje kojim se zamenjuju današnje sajamske hale, jer ako se već ruši nešto što ima građevinsku i arhitektonsku vrednost, da bar bude zamenjeno nekom dostojnom arhitekturom.

Jednim povećim delom, Beograd na vodi dobija i drugu stranu savske obale. To je zemljište koje izlazi na brodski zimovnik, za koji svih ovih decenija nije ponuđeno adekvatno rešenje, pa je aktiviranje ove lokacije veoma poželjno, kako bi taj deo Novog Beograda konačno krenuo da se uređuje.

Aktiviranje Čukarice

Svi navedeni prostori proširenja su bili nekako očekivani, ali malo je onih koji su razmatrali širenja dalje, u opštini Čukarica. Potez od Ade Ciganlije prema Makiškom polju i potez od Topčidera prema Košutnjaku, ukrštaju se na lokaciji današnjeg Beogradskog hipodroma i kompleksa stare šećerane, pa ne čudi inicijativa grada Beograda da se još 2017. godine za dve lokacije raspiše javni arhitektonski konkurs.

Ovim konkursima, grad nije želeo da dobije konačno rešenje za kompleks šećerane ili prostorno-urbanističko uređenje Makiša, već da dobije neko preliminarno istraživanje lokacija i njihovih potencijala. Trenutno, Beograd na vodi dobija dve lokacije – Savski rukavac koja podrazumeva i obalu na Adi Ciganliji i kompleks stare šećerane, bez prostora Beogradskog hipodroma.

Odmah se vidi namera investitora da se na prostoru nekadašnjih naftnih postrojenja NIS-a i obodnog prostora šećerane, izgradi luksuzno stambeno naselje (nadamo se zaista luksuzno), koje bi imalo izlaz na rešenu marinu, koja bi za te potrebe bila adaptirana.

Sam kompleks šećerane predstavlja najveći problem za investitora, ali koji bi mogao vrlo lako da se pretvori u veliku prednost.

Obala na Adi Ciganliji bi takođe bila u neku ruku aktivirana, ali najviše sa nekoliko ugostiteljskih objekata niže spratnosti, u gabaritima koji odgovaraju postojećim zgradama nekoliko veslačkih klubova. Sam kompleks šećerane predstavlja najveći problem za investitora, ali koji bi mogao vrlo lako da se pretvori u veliku prednost.

Kako je javnosti poznato, ceo kompleks stare šećerane zaštićen je kao kulturno dobro industrijske arhitekture sa kraja 19. i početka 20. veka, koji ne sme biti srušen niti narušen neadekvatnim nadgradnjama ili dogradnjama postojećih objekata.

Kako navodi Ljubiša Ristić, direktor KPGT-a i višedecenijski domaćin unutar industrijskog kompleksa, predstavnici Beograda na vodi su još pre godinu dana dolazili i razmatrali sve opcije za industrijski kompleks, ali je na kraju zaključeno da svih 30 zaštićenih objekata mora biti rekonstruisano i prenamenovano.

Grad Beograd je nakon toga odlučio da se kompleks stare šećerane mora rekonstruisati u kulturno-umetnički distrikt, za koji je Ljubiša Ristić sa svojim saradnicima, još pre par decenija izradio idejno rešenje, koje dosta može pomoći u daljim koracima u oživljavanju ove lokacije.

Kompaktna lokacija za kreativnu populaciju

Po tom predlogu, zgrade bi bile pretvorene u ugostiteljske objekte i prodavnice umetničko-dizajnerskog karaktera, kao i muzičke i umetničke studije, što je ustaljena praksa širom sveta, kada je reč o industrijskim kompleksima ovog tipa.

U tom slučaju, to ne bi bio problem, već prednost za investitora, jer bi budući kupci nekretnina stanovali/poslovali u blizini jednog zanimljivog kreativnog centra, a ne klasičnog šoping mola, kako je inače ustaljena praksa u izgradnji novih stambeno-poslovnih kompleksa.

Takođe, mora se voditi računa da se na prostoru ne sprovede radikalna džentrifikacija, tj. da se prostor ne ispuni isključivo komercijalnim, korporativnim sadržajem, već zaista kreativnom populacijom, koja nakon prodaje i rekonstrukcije zgrade BIGZ-a, traži neku kompaktnu lokaciju, koja bi okupila što veći broj zakupaca.

Neki investitori su još pre koju godinu, očigledno bili nešto više upoznati sa planom širenja Beograda na vodi i aktiviranja Čukarice kao nove zone atraktivnog stanovanja, pa su na vreme kupili placeve i krenuli sa izgradnjom stambenih naselja.

Već je bilo reči o naselju Victory Gardens na prostoru nekadašnje fabrike FMP na Čukaričkoj padini, koje sledi poslovnu politiku Beograda na vodi, gde se od arhitekata zahteva da maksimalno iskoriste datu lokaciju i na što manjoj kvadraturi projektuju što veći broj stambenih jedinica.

Time je dobijeno naselja sa pet visokih stambenih objekata, koje i pored ozelenjavanja partera, više podseća na socijalno nego na elitno stanovanje.

Projekat elitnog stanovanja BBR podrazumeva više objekata manjih gabarita, čija arhitektura i urbanizam trenutno jedino mogu da se mere sa projektom Marine Dorćol.

Potpuno drugačijim principom vodio se investitor naselja Banovo Brdo Residences, čiji projekat potpisuje studio Centar za arhitekturu Beograd (CAB), koji predvodi arhitekta Vanja Petrović.

Ovaj studio je radio plan detaljne regulacije za prostor Sunčane doline na Banovom brdu i bloka između ulica Požeške i Maršala Tolbuhina, kojim je predviđeno da se uvala od Bazena Košutnjak do Požeške i Radničke ulice, nameni isključivo za stanovanje niže spratnosti.

Ovaj uslov je prihvatio investitor i sa navedenim studijom razvio projekat elitnog stanovanja BBR, koji podrazumeva više objekata manjih gabarita, čija arhitektura i urbanizam trenutno jedino mogu da se mere sa projektom Marine Dorćol.

Studio CAB je uvideo vezu između Košutnjaka i ključnih saobraćajnica koje povezuju Čukaricu sa Adom Ciganlijom, pa se odlučuju za rezidencijalni kompleks otvorenog tipa, što podrazumeva prolazak saobraćajnice i biciklističke staze kroz samo naselje.

Studio je osmislio elitni stambeni kompleks koji je namenjen za stanovnike koji će se vezati za identitet svog naselja, a ne za izgradnju stanova za rentiranje.

Sa druge strane, zgrade su tako pozicionirane, sa parternim rešenjem koje podrazumeva poluprivatni prostor, koji bi koristili stanari zgrada, ali koji bi bio dostupan i drugim licima.

Arhitektura je daleko naprednija od većine stambenih objekata izgrađenih u poslednjih nekoliko godina, sa fasadnim strukturama koje odlikuje organska ekspresionistička forma, dok se urbanizam, sa svojom ozelenjenom čovekomernom strukturom, poziva na urbanizam poznatog naselja Cerak Vinogradi, koje se nalazi u blizini kompleksa BBR.

Kako sam arhitekta Petrović naglašava, studio je osmislio elitni stambeni kompleks koji je namenjen isključivo za porodično stanovanje, tj. za stanovnike koji će se vezati za identitet svog naselja, a ne za izgradnju stanova za rentiranje.

Treći centar Beograda

Ako se pogleda novonajavljeno širenje Beograda na vodi, ono se može tumačiti kao dalje urbano „metastaziranje“, kako ga naziva arhitekta Bojan Kovačević, ali i pored mnogih mana i rizika od rušenja, može doneti i neke pozitivne promene.

Rešavanje prostora oko Savskog rukavca i stare šećerane može se izvesti za korak inovativnije i humanije, za razliku od većeg dela postojećeg Beograda na vodi, što opet može adekvatno da se nadoveže na aktuelnu izgradnju novih stambenih naselja na Čukarici, koja uveliko postaje nova opština za elitno stanovanje.

Rekonstrukcija i prenamena industrijskih zgrada, stvorila bi potpuno drugačiju kulturno-umetničku klimu u ovom delu grada, čime se lokacija Banovog brda i okolnih naselja pozicionira kao treći centar grada Beograda.