Osnovni sadržaj izložbe jeste Bor, rudarski grad smešten u istočnoj Srbiji.
Predstavljajući Srbiju na Bijenalu arhitekture u Veneciji 2020/2021, Moderni u Beogradu (MuBGD), tim sačinjen od osam arhitekata, projektovao je i proizveo izložbu pod naslovom Osmi kilometar.
Autorski tim čine Iva Bekić, Irena Gajić, Dalia Dukanac, Stefan Đorđević, Snežana Zlatković, Mirjana Ješić, Hristina Stojanović i Petar Cigić. Predlog izložbe izabrao je Naučni odbor i komesar Slobodan Jović putem otvorenog konkursa za dizajn organizovanog od strane Muzeja primenjene umetnosti, u Beogradu 2019. godine.
U Paviljonu Srbije u Đardinima, od 21. maja, posetioci će videti izložbu koja, odgovarajući zadatu temu „Kako živeti zajedno?“, otvara pitanja odnosa rada i života, korelacija sa stanovanjem, društvenim okolnostima, slobodnim vremenom, dokolicom, novim doseljenicima, navikama, širenjem, data na primeru Grada Rudnika Bora.
Prostorno-geografski pozicioniran u okviru rudarskog basena obojenih metala, ovaj grad je urbanistički i arhitektonski razvijen u periodu posleratne industrijalizacije, čime je nadograđen njegov multikulturalni karakter prethodno razvijen zahvaljujući osnovnoj privrednoj delatnosti ovog grada – rudarstvu.
Tema „Кako ćemo živeti zajedno?„ interpretirana je kroz odnos život – rad.
Кako su autori ove izložbe uočili, stanovnici Bora u svakodnevnom govoru iskazuju pojedinačna mesta grada kroz meru njihove udaljenosti od rudarskog površinskog kopa Bor, koji računaju kao polaznu tačku, „nulti kilometar” ili ,,smak sveta”. Sistem orijentacije stanovnika analogan je načinu planiranja i izgradnje samog grada kroz sedam gradskih kilometara. U ovom smislu, „osmi kilometar” predstavlja kvalitativno novi sloj grada, predlažući pravce njegovog budućeg razvoja nezavisnog od rudarske industrije.
Izložba prikazuje kako se na primeru Borskog basena razvijena rudarska proizvodnja do sada jednoznačno postavljala kao isključivi faktor postojanja grada. Umrežavanjem ove proizvodnje u globalne tokove kapitala, u gradu se ispoljava odsustvo mogućnosti rada na društvenom i prostornom planu. Ujedno, usled neodrživosti predloženih alternativa socio-ekonomskog razvoja Bora, to je i prilika za redefinisanje odnosa život – rad, a time i fizičkog okvira unutar kog se navedeni procesi odvijaju. Stoga izložba i istraživanje razmatraju budućnost ovog odnosa kroz temu „osmog kilometra”, koji uvodi poremećaj u poredak postojećih sedam gradskih zona.
Arhitektura zajedničkog života
Pitanje zajedničkog života za profesiju i disciplinu arhitekture predstavlja polaznu tačku razmišljanja o odgovarajućim materijalnim i značenjskim okvirima razvojnih društveno-prostornih procesa. Projekat predstavljanja Republike Srbije na Sedamnaestoj međunarodnoj izložbi arhitekture u Veneciji ispituje moguće budućnosti grada Bora, koji se urbanistički i arhitektonski razvijao od početka 20. veka u tesnoj sprezi sa rudnikom bakra. Tokom poslednje decenije, sudbina rudarske industrije Bora, te ujedno i samog gradskog života, oscilirala je između apsolutne likvidacije i euforično-optimističnih projekcija razvoja usled restrukturacije i privatizacije preduzeća Rudarsko-topioničarskog basena Bor od strane kineske kompanije Zijin Mining Group 2019. godine.
Ovaj proces ispoljio je jednosmernost uticaja rudnika na kvalitet i način života ukupnog borskog stanovništva, a u aktuelnom trenutku proizvodi njihove nedoumice po pitanju opstanka grada. Stoga se slučaj Bora tumači kao poligon za promišljanje teme Bijenala, fokusirajući pitanje „Кako ćemo živeti zajedno?“ na odnos materijalne osnove razvoja i fizičke strukture gradova, koji posredno pokreće pitanje promenljivosti strukture gradske populacije.
Koje su alternative
U slučaju Bora, jasna fizička granica formirana između grada i rudnika čini kontrast nasleđenoj zavisnosti života stanovnika (stanovanja i dokolice) u odnosu na rad (industrijsku proizvodnju). Ovakva podređenost nameće potrebu za promišljanjem odnosa života i rada, i njegovoj redefiniciji kroz intenziviranje zajedništva stanovanja, dokolice i industrije u aktuelnom i budućem fizičkom, ekonomskom, demografskom i ekološkom kontekstu. Polazna hipoteza projekta ispituje mogućnost relativne emancipacije grada Bora od dominantne rudarske industrije i formiranje održive i rezilijentne urbane zajednice. U tom smislu, projekat na arhitektonskom nivou traga za alternativama kako industrijskog, tako i postindustrijskog grada.
Izložba i prateći program pokrenuti su nagoveštajem o izgradnji novog stambenog naselja na jugozapadnom obodu Bora kako bi se obezbedili stambeni kapaciteti za veći broj eventualnih doseljenika (stranih i lokalnih) povezanih sa novom vlasničkom i organizacionom strukturom RTB Bor, što bi u prostorno-strukturalnom pogledu činilo osmi kilometar grada. U kontekstu ovog projekta, „osmi kilometar” se preinačuje u metaforičku ekstenziju grada koja ne formira novu prostornu celinu, već svojom metodologijom reinterpretacije i reimaginacije predlaže nove prostorno-programske obrasce postojećih sedam kilometara.
Osmi kilometar
Uočavajući aktuelnu ograničenost i neodrživost Bora kao grada stanovanja i dokolice, lišenog njegove jedine materijalne baze – rudarske industrije, promišljanje odnosa život – rad pronalazi provokativan teren upravo u njegovom već izgrađenom prostoru. Nasuprot postojećem stavu koji razdvaja navedene aspekte i distribuira ih u izolovane lokacije, kvalitativno drugačija sredina treba da doprinese njihovom zajedništvu, otvarajući nove psihološke, društvene, ekonomske i ekološke perspektive.
https://www.instagram.com/p/CO85NgVpVUD/
Кroz sedam, međusobno povezanih delova ovog projekta predlaže se novi osnov i način proizvodnje grada, to jest, „osmog kilometra”
„Osmi kilometar” predstavlja kritičku prizmu za beleženje, razumevanje i vrednovanje postojeće strukture grada, kroz studiju sedam kilometara i sedam korespondirajućih tema. Analizirani aspekti urbane sredine odabrani su kao tipični primeri karakterističnih prostorno-programskih celina grada. Ovo istraživanje teži prepoznavanju stepena prilagodljivosti fizičke strukture grada različitim obrascima preplitanja individualnih i kolektivnih praksi stanovnika. Кroz sedam, međusobno povezanih delova ovog projekta predlaže se novi osnov i način proizvodnje grada, to jest, „osmog kilometra”. U prikazima zatečenih prostornih celina i arhitektonskih sklopova sugeriše se napetost između fizičke strukture i mogućih načina njihove upotrebe; ovi prikazi se ispostavljaju kao kritika različitih koncepcija gradskog života uslovljenih mestom i karakterom proizvodnih procesa. Skup ovih sedam projekcija budućnosti čini iskorak ka kvalitativno novim slojevima gradskog prostora.
Istraživanje, izložba i prateći program testiraju kapacitet arhitekata da angažuju neposredne aktere u prostoru, ali i širu društvenu zajednicu, i pokrenu debatu o sadašnjosti na sebi svojstven način – razmišljanjem o mogućim budućnostima inspirisanim zatečenim prostorima grada i života koji se u njima odigrava.
Projekat na arhitektonskom nivou traga za alternativama kako industrijskog, tako i postindustrijskog grada.
Izložbena postavka
Izložbena postavka nastoji da u enterijeru Paviljona rekreira fizičku napetost između površinskog kopa Bor i izgrađene strukture grada. Izložbom se otkrivaju prostorne manifestacije aktuelnog stanja odnosa život – rad i pokreću se mogućnosti njihovog preispitivanja.
Osnovni eksponati izložbe uključuju prostornu simulaciju otvorenog kopa u vidu modela velike razmere, koja se graniči sa sedam kilometara grada, metaforički prikazanim putem prostornih i grafičkih simulacija. Na frontalnom podužnom zidu Paviljona formirana je površina od bakarnog lima, materijala koji je glavni produkt rudarske industrije Bora, time privlačeći pažnju posetilaca na njegov zavodljivi vizuelni karakter. Na ovu bakarnu oblogu aplicirana je grafička simulacija grada Bora kroz različite medije prostorne reprezentacije. Namera je autora da na ovaj način ukažu na višestruke kvalitete i značaj bakra na različitim prostornim nivoima, kao što su fizički, arhitektonski, urbanistički, ali i informacioni ili simbolički. Pored artističkog izraza u formi „bakarnog zida”, izložba sadrži digitalni prikaz istraživačke studije Bora po kilometrima.
https://www.instagram.com/p/CO81IcgpVCz/
Izložbena postavka nastoji da rekreira fizičku napetost između površinskog kopa Bor i izgrađene strukture grada.
Različita materijalizacija i sadržaj podužnih zidova pojačavaju programski značaj podužne ose Paviljona. Upravno na nju po zidovima i podu označene su podeone linije koje objašnjavaju strukturu grada prikazanog na „bakarnom zidu” kao niz kilometara udaljenosti od kopa. One ritmizuju podužni pravac i time dodatno fokusiraju strukturalnost izložbe. Posetioci ulaze u Paviljon upravno na pomenutu osu i neposredno se suočavaju sa prostornom simulacijom otvorenog kopa, to jest, sa „nultim kilometrom”. Prvi kontakt sa izložbom jasno ukazuje na centralnost odnosa rudnika kao mentalnog središta postojećeg grada i ideje o neophodnosti rekonceptualizacije ovog poretka u budućnosti. Na taj način omogućava se intuitivno razumevanje strateških tačaka nacionalnog predstavljanja na Bijenalu.
Prostorno-programski elementi postavke
Prikaz i analiza fizičke strukture Bora: osnovna strategija postavke je skaliranje i pozicioniranje šireg gradskog područja Bora po zidovima i podu Paviljona, čime je rekreiran odnos veličine površinskog kopa prema gradu. Volumetrijske i grafičke studije i tekstualni prilozi postavljeni su neposredno uz odgovarajuće lokacije na mapi grada. Njihovo jasno sagledavanje omogućeno je definisanim uporednim linijama koje označavaju gradske „kilometre”.
Multimedijalni prikaz istraživanja i dodatnog sadržaja: duž zida uz uporedne linije postavljeni su touchscreen monitori sa zvučnicima na kojima posetioci pregledaju grafički i tekstualni sadržaj istraživanja.
Paviljon na Instagramu
Autorski tim je na svojoj Instagram stranici počeo da objavljuje segmente paviljona i narativa, a kako će tačno izgledati paviljon saznaćemo 21. maja.
Grafički prilozi:
Fotografije:
Kada ste već ovde…
