Šta donose izmene i dopune Plana generalne regulacije Beograda
Izmenama PGR-a planirana je izgradnja dva mosta, aktiviranje „projekta gondola“ izmenjenom trasom kao i integracija brodskog saobraćaja u sistem javnog prevoza.
Prethodnih nekoliko nedelja na tapetu gradskih tema nalazi se nedavno objavljen Nacrt izmena i dopuna plana generalne regulacije građevinskog područja grada Beograda, kao i prateći izveštaj o strateškoj proceni. Ovom prilikom, PGR-om obuhvaćeno je 19 celina, a sam plan objavljen je etapno kroz prvu fazu – drugu etapu, što je do skora bila nepoznanica planske prakse.
Prethodnih nedelja, pa sve do javne rasprave koja se odigrala 1. februara, vode se žustre polemike o ispravnosti plana kako u pogledu njegove sadržine i uticaja na grad, tako i u pogledu uključivanja građana u proces donošenja. Planom je obuhvaćeno skoro 52.000 hektara u koje su ubrojane opštine Stari Grad, Vračar, Savski Venac, Novi Beograd, Čukaricu, Rakovicu, kao i delove Zemuna, Palilule, Voždovca, Surčina i Grocke.
Izabrali smo za vas…
- Urbanistički razvoj Beograda: Gde smo bili i kuda se krećemo
- Sačuvan Cerak: Povučen novi urbanistički plan za zaštićeno beogradsko naselje
Kroz javnu raspravu pokrenute različite teme
Plan generalne regulacije predstavlja po hijerarhiji prvi i najznačajniji regulacioni plan. Drugim rečima, urbanistički dokument koji bliže određuje ciljeve razvoja grada, koje su prethodno definisane Generalnim urbanističkim planom kao krovnim strateškim dokumentom.
Ovaj plan za cilj ima ukupno sagledavanje prostora sa definisanjem planirane namene površina i infrastrukture, te način daljeg sprovođenja kroz dokumente nižeg “ranga” – planove detaljne regulacije, urbanističke projekte ili pak direktno sprovođenje.
Samo za “slučaj Novog Beograda” stiglo je nešto manje od 1.000 primedbi.
U mesec dana uvida u drugu fazu – prve etape plana, koliko je i zakonski minimum za njeno sprovođenje, građani su imali prilike da podnesu primedbe na račun dokumentacije. Kroz višečasovnu javnu raspravu, otvorene su različite teme na račun PGR-a, poput nečitljive dokumentacije, nedoslednosti granica plana sa granicama javnog uvida, pitanje zakonskih odrednica deljenja plana po fazama i etapama, ali i organizacije javnog uvida u toku trajanja praznika. Samo za “slučaj Novog Beograda” stiglo je nešto manje od 1.000 primedbi.
Pored primedbi upućenih direktno na račun plana, otvara se pitanje “tajminga”, s obzirom da je u toku izrada novog GUP-a Beograda koji bi strateški mogao značajno da utiče na ovaj plan, te njegove ponovne izmene i dopune.
Mogućnost izgradnje nova dva mosta
Nije velika nepoznanica da Beogradu nedostaju “rečne” veze. Zastoji i gužve u vršnim časovima često su najveći pri prelasku sa jedne obale na drugu i to baš na potezu stari grad – novi grad. Širenje grada fizički, ali i prema porastu broja stanovnika nekada dovoljne mostove zakrčio je različitim tipovima saobraćaja sa najrazličitije potrebe – od biciklizma do šlepera.
Izmenama PGR-a planirana je izgradnja dva mosta, od kojih bi jedan imao funkciju povezivanja desne i leve obale Save kroz prešački i javni saobraćaj, dok bi drugi bio namenjen magistralnom kretanju automobila. PGR, takođe, ostavlja mogućnost formiranja tunelske veze umesto mostovske, pa se tako pojavljuje predlog izgradnje veze Savske i Dunavske padine, koja bi bila magistralnog tipa. Cilj njenog formiranja bi, između ostalog, bio magistralno rasterećenje centra Beograda.
Savski blokovi i problem “plombiranja”
“Plombiranje” novobeogradskih blokova predstavlja tekući problem već duži niz godina. Od nelegalno izniklih objekata na širokim među blokovskim površinama do planski ispravnih projekata i izvedenih objekata koji su ipak, bez obzira na put do izgradnje, ugrozili urbanističke celine susedstva.
Nakon čitavog procesa Izmena i dopuna PGR-a, može se zaključiti da je jedan od fokusa primedbi, upravo, vezan za “među” blokovske javne površine Novog Beograda. S obzirom na to da je planska dokumentacija veoma obimna, a u pojedinim delovima nekonzistentna u tekstualnom i grafičkom delu, javlja se bojazan od zloupotrebe plana.
U pojedinim delovima planska dokumenta su nekonzistentna u tekstualnom i grafičkom delu, javlja se bojazan od zloupotrebe plana.
Naime, pojedini delovi Savskih blokova, u koje spadaju blok 44, 45, 70 i 70a, prema priloženoj dokumentaciji, dobijaju “boju” stambene namene, kao i smernice za način sprovođenja kroz niže planove ili čak direktno sprovođenje, što ostavlja mogućnost prilagođavanja “investitorskoj gradnji” bez participacije građana.
Pored toga, ideja planiranja izgradnje sportskih centara, škola, obdaništa i sličnih objekata, u biti nije negativna ideja, međutim, sumnja se da se neophodni sadržaji novoprojektovanih blokovskih naselja premeštaju u već postojeću izgrađenu strukturu i na taj način ugrožavaju slobodne prostore postojećih blokova, te njihov način funkcionisanja.
Planom je, na primer, predviđena gradnja centra za vodene sportove u Bloku 44, međutim, nakon javne rasprave, doneta je odluka da se u Savskim blokovima neće graditi i da će primedbe biti uvrštene u dalju razradu plana.
Aktiviranje “projekta gondola” sa promenjenom trasom
Projekat gondole je prethodnih godina izazvao je veliku polemiku i negodovanje javnosti zbog svog kontroveznog položaja koji bi mogao ugroziti Kalemegdansku tvrđavu, takozvani “Kalemegdanski rt” – zaštićeno područje od međunarodnog, nacionalnog i izuzetnog značaja.
Kao takva, njena gradnja je blagovremeno obustavljena, a projekat odložen. Ipak, plan sprođenja “kabinskog žičanog transporta” nije izostao iz nacrta izmena PGR-a, a prema navodu ideja ostvarivanja ovakvog vida transporta proteže se još od početka veka.
Planom, trasa gondole je predviđena tako da spoji Novi Beograd i Košutnjak. Izgradnja je zamišljena etapno – prva faza do Ade Ciganlije i Makiša, a druga od Makiša do Košutnjaka, prolazeći iznad Banovog Brda. Planirane stanice gondole bile bi smeštene uz postojeću saobraćajnu infrastrukturu, u odnosu na stanice javnog gradskog prevoza. Smernice za projektovanje tiču se visine kretanja gondole, koja bi trebalo da bude takva da postojeći saobraćaj – kopneni i vodeni, neometano funkcioniše.
Gradnja Avala Filma “isključena” iz plana
Pitanje Košutnjaka je otvoreno, a potom i zatvoreno 2020. godine sa Planom detaljne regulacije za to područje koji je predviđao izgradnju stambenog naselja “Avala Film”. Gradnja je prema planu podrazumevala krčenje gotovo 30 ha šume koje pripadaju zaštićenoj celini Košutnjaka.
Međutim, s obzirom na važnost Košutnjaka za Beograd kao prirodne oaze u izgrađenoj strukturi i značajne zelene zone, Plan detaljne regulacije, velikim naporom, stavljen je po strani, a “betoniranje” Košutnjaka je obustavljeno.
Ovog puta, u izmenama i dopunama PGR-a, javlja se proširenje saobraćajnica nadomak planiranog naselja “Avala Film” čija je gradnja prethodno privremeno obustavljena. Proširenje, odnosno “dodatak” ogleda se u tri kružna toka.
Ova promena u potezu saobraćajnica ponovo je pokrenula pitanje Košutnjaka, kao i bojazan da se na dalje, planskim dokumentom nižeg ranga, ponovo otvori mogućnost gradnje naselja i kompromitovanja zelenih površina.
Međutim, nakon javne rasprave, odlučeno je da će deo plana koji podrazumeva proširenje ulice Kneza Višeslava biti isključen i da predstoji razgovor sa građanima, inicijativama i organizacijama o ovom slučaju.
Kakva je sudbina zaštićenog naselja Cerak vinogradi
U otvorenom pismu autorke naselja “Cerak vinogradi”, osvrćući se na Plan generalne regulacije, javlja se nekoliko ključnih pitanja sudbine naselja, koji je pre nekoliko godina proglašen prostorno kulturno-istorijskom celinom, a projekat postao jedan od najznačajnijih primera izgrađene jugoslovenske stambene arhitekture.
PGR ne obuhvata konkretne “izmene” naselja, niti izgradnju već unapred definisanih objekata, kao što je slučaj sa Savskim blokovima. Međutim, predviđenom namenom površina i načinom sprovođenja kroz urbanističke planove ostavlja se mogućnost menjanja izgrađene strukture, te kompromitovanje urbanističke celine koje je zakonski zaštićena.
Svakom izmenom u okviru naselja, bila bi narušena njena estetska i funkcionalna vrednost, što je recipročno zakonskom odlukom stavljanja naselja pod zaštitu. Nameće se pitanje na koji način se štiti ovakav tip naselja, kako sprečiti buduće promene i intervencije i da li je moguće staviti veto na bilo kakve izmene u budućnosti.
Srećom, apel Milenije Marušić je urodio plodom.
Rečni prevoz dobija etiketu javnog prevoza
Integracija sistema brodskog saobraćaja u sistem javnog gradskog prevoza nije nepoznanica gradovima koji u svojoj morfologiji podrazumevaju prolazak reka kroz gradsko tkivo. U izmenama i dopunama PGR-a planirano je uvođenje javnog brodskog saobraćaja sa definisanim pristaništa za brodove koji bi bili integrisani u sistem.
Pristaništa bi bila mapirana na sledećim lokacijama – 25. Maj, Savski Amfiteatar, Beograsko pristanište, sajam, Ada Ciganlija, zatim Ada Huja, Hotel Jugoslavija, Zemun, Brodogradilište, Beograd na vodi, pojedini novobeogradski blokovi, Pančevački most kao i most Mihajla pupina.
Nerešena pitanja nakon javnog uvida
Brojna pitanja ostala su “u etru”, poput zahteva za prenamenu bare Reve, tako da bude indentifikovana kao javna zelena površina nasuprot planiranoj nameni u privrednu zonu, zatim potvrđivanje Plana generalne regulacije intenzivnog razvoja Makiša, sve do opšteg zahteva vraćanja plana nekoliko koraka unazad kako bi se uz kolaboraciju sa građanima sagledale njihove brige i potrebe, a zatim uvrstile u razmatranje i dalju razradu.
Od dana stavljanja plana na javni uvid, dokumentacija, ali i način sprovođenja javne rasprave, izazvale su žustre reakcije pojedinih organizacija, kao i zabrinutih građana. Uplivom građana u proces odlučivanja upornim slanjem primedbi i učestvovanjem na javnoj raspravi, te makar polaznom koraku ka kolaborativnom planiranju, ipak su se iznedrile “male građanske” pobede u prihvatanju izmena pojedinih delova PGR-a.
