Pobedničko rešenje gradskog trga u Priboju

Trg u Priboju će se otvoriti ka crkvi i reci, a potez kaskada biće obogaćen zelenilom i vodom koja se iz partera sliva niz stepenice u blagi vodopad.

Prostor u Priboju, predviđen za rekonstrukciju trga, predstavlja razuđeni prostor koji se ne sagledava kao urbanistička celina. Sama ovojnica trga koja bi trebala definisati prostor nije precizno određena. Dok je izgrađeni front na zapadnoj strani u potpunosti oživljen sadržajima, istočni front koji čini i Dom kulture u izgradnji, odnosno tržni centar, je sa značajno smanjenim intenzitetom aktivnosti.

Problem funkcionisanja na tom prostoru dodatno produbljuje denivelacija terena u vidu strme škarpe koja vodi do suterenskog prostora sa lokalima, čineći ovu zonu nedovoljno pristupačnom i slabo vidljivom sa nivelete sadašnjeg platoa – prostora trga, prigušenom kao i neatraktivnom za potencijalne korisnike. Iz tog razloga, lokali trenutno nisu u funkciji.

Problem s pijacom

Kao osnovni problem u središnjem prostoru trga, prepoznata je pijaca sa pratećim sadržajima kao što su kiosci sa hranom, i raznovrsnom robom, tzv. buvlja pijaca. Ova prostorno neizdefinisana celina zauzima veliku površinu, sa lošom organizacijom i lošim uslovima za korišćenje i održavanje.

Uočljiv problem je nedostatak adekvatnih prostora za prodaju domaćih i prehrambenih proizvoda, kao i mesta okupljanja lokalnog stanovništva.

Dominantna osa kretanja je Nemanjina ulica, dok su sporedne ulice kojima se pristupa parking prostoru i reci organske i neorganizovane. U pitanju su nejasni saobraćajni tokovi sa loše organizovanim parkingom. Veza sa šetalištem na reci Lim nije direktno ostvarena. Ulazi u Dom kulture u izgradnji i tržni centar nisu dovoljno pristupačni i sagledivi sa platoa.

Zbog rešavanja svih ovih identifikovanih raspisan je konkurs na kojem je pobedio Termoprojekt doo iz Beograd u čijem timu su učestvovali Miloš Purić, Mila Joksimović, Maja Vasilev, Ana Nenadić i Jasmina Pavlović.

Šta je bio cilj

Zadatak konkursa bio je izrada urbanističko-arhitektonskog rešenja centra novog dela grada sa idejnim rešenjem gradskog trga u Priboju, koje će biti polazna osnova za urbanu obnovu predmetnog područja u kontekstu održivog razvoja.

Cilj je bio rasteretiti prostora od motornih vozila, reorganizacija saobraćajnih tokova i formiranje višenamenskog trga i pešačke zone, koji će predstavljati centar društvenih i kulturnih zbivanja i socijalnih kontakata, a koji će vizuelno i funkcionalno predstavljati celinu sa širim kontekstom.

Osim toga, u užem smislu, zadatak konkursa bio je i preoblikovanje javnih površina, parterno, pejzažno i ambijentalno uređenje, sa prepoznatljivim, atraktivnim urbanim elementima u kontekstu stvaranja prepoznatljivog identiteta, privlačnog različitim grupama korisnika, tokom cele godine.

Otvaranje ka crkvi i reci

Početna ideja tima iz Termoprojekta prilikom izrade rešenja bila je otvaranje trga ka crkvi i reci. Zbog karaktera geometrije prostora, kao i zbog razuđenog plana okolnih objekata, postojale su poteškoće da se precizno formira ovojnica trga. Iz tog razloga je crkva, kao značajni element u prostoru, izabrana za fokusnu tačku. Na ovaj način se formira prostorni koncept koji se zrakasto širi prostorom trga, iz pravca crkve kao vizuelne dominante. Na ovaj način su integrisani svi pravci i ulazi u objekte na trgu kao što su hotel Lim, Dom kulture u izgradnji odnosno tržni centar, kao i veza sa rekom, te je formirana jedinstvena celina.

Koncept predviđa proširenje iskopa oko suterenske etaže tržnog centra kako bi se aktivirali lokali koji su smešteni u tom prostoru i koji nisu trenutno funkciji. Imajući u vidu da je ovo jedini pristup lokalima u suterenu i da je moguće njihovo prekomponovanje, ova zona uz objekat je prepoznata kao novo mesto okupljanja posetilaca. Prostori u navedenoj zoni su namenjeni za uslužne sadržaje, kao što su lokali za promet hrane, koji su se nalazili uz pijacu. Uz čitav prostor u suterenskom nivou je predviđeno sedenje na otvorenom (food court) sa mogućnošću transformacije prostora i njegovog prilagođavanja za određena kulturna dešavanja manjeg obima.

Crkva, kao značajni element u prostoru, izabrana je za fokusnu tačku.

Na ovaj način je stvorena osnovna prostorna podela trga na zonu na nivou kote sadašnjeg platoa, koja predstavlja slobodnu površinu i prožeta je zonama sa popločanjem, zelenilom i vodenim trakama i denivelisan plato u nivou suterena obogaćen raznovrsnim sadržajima. Prostor ispred hotela Lim i ulaza u objekat, nekada planiran kao Dom kulture, zamišljen je kao slobodna popločana površina rasterećena od sadržaja, namenjena dešavanjima i manifestacijama sa većim brojem posetilaca.

Postojeća pijaca je izmeštena sa platoa na kome se trenutno nalazi. Novi pijačni prostor smešten je u nivo suterena tzv. Doma kulture, uz prostor sa lokalima, ispod samog ulaza u tržni centar.

Zelena pijaca podrazumeva poluotvoreni, natkriveni deo sa tezgama, zenitalno osvetljen lanternama, i zatvoreni deo namenjen prodaji mesa i mlečnih proizvoda. U posebnim situacijama je moguće proširiti pijačni prodajni prostor mobilnim tezgama u suterenskom delu, van natkriveog prostora predviđenog za pijacu. Na ovaj način se grupišu i objedinjuju prostori za trgovinu i usluge i ostvaruju se nove prostorne i funkcionalne veze sa tržnim centrom.

Na mestu postojećeg ulaza planira se izgradnja platoa, ulaza u tržni centar koji istovremeno natkriva pijacu.

Natkrivanje pijace planirano je na koti ulaza u tzv. Dom kulture, tako što se interveniše-ruši postojeći dominantan ulaz. Na mestu postojećeg ulaza, u približnom gabaritu pijace, planira se izgradnja platoa, ulaza u tržni centar koji istovremeno natkriva pijacu. Sa tog platoa neposredno uz objekat , obezbeđen je bočni prolaz ka šetalištu na keju.

Planirano je izmeštanje tzv. buvlje pijace sa prostora trga. Novoprojektovana pijaca i postojeći lokali u sklopu tzv. objekta Doma kulture predstavljaju funkcionalno objedinjenu celinu u suterenskom prostoru, kojoj se pristupa preko kaskadno formirane denivelacije, sa stepeništem i rampama.

Isporuka robe se obavlja u ranim jutarnjim časovima preko dvosmerne rampe koja se spušta do nivoa suterena iz pravca Limskog keja i Limske ulice. Nakon završetka rada pijace planiran je isti pristup za službe za održavanje – čišćenje pijace.

Stacionarni saobraćaj – parking površine, smeštene su u jugoistočnom delu celine (južno i istočno od trga), uz stambene solitere, sa novim reorganizovanim saobraćajnim tokovima.

Urbani identitet

Karakter novog trga konceptualno je rešen poštujući potrebe i navike stanovnika za dosadašnjim načinom korišćenja predmetnog područja, ali uz reorganizaciju, regeneraciju, uređenje i unapređenje prostora tako da novi trg postane prepoznatljiva celina koja će povećati atraktivnost centra naselja.

Postojeći nedostaci prostora, kao što je denivelacija i suterenski prostor uz Dom kulture, akcentovani su i pretvoreni u kvalitet prostora, kreirajući prepoznatljivost i jedinstvenost prostora.

Kaskadiranje terena

Potez kaskada obogaćuje prisustvo zelenila, vode koja se iz partera sliva niz stepenice u blagi vodopad i diskretna rasveta koja daje poseban karakter ovom ambijentu.

Na ovaj način sadržaji su funkcionalno zonirani i postepeno iz lokala u suterenu „izlaze“ na prostor trga. Isto važi i za sadržaje pijace koji se mogu u određenim režimima korišćenja proširiti i izvan gabarita nadstrešnice, a u okviru platoa na nivou suterena.

Kaskadiranje terena, ostvareno stepeništima i rampama, osmišljeno je tako da je pristup pijaci i lokalima u suterenu objekta omogućen svim korisnicima, u skladu sa propisima pristupačnosti.

Intervencija na fasadi

Novoprojektovanim rešenjem obuhvaćena je intervencija na fasadi objekta Doma kulture. S obzirom na veliku razuđenost fasade ovog objekta kako po pitanju horizontalnog, tako po pitanju vertikalnog kontinuiteta, kao i na poziciju objekta i dominaciju prostorom trga, novoprojektovanim rešenjem predviđen je određeni vid manje intervencije na samoj fasadi objekta, na kojoj su se prilično izgubili skladnost, harmonija i ritam i evidentne su stihijiske intervencije.

Ekonomski najprihvatljiviji vid intervencije, koji bi uneo najveću promenu u smislu kvalitetnijeg doživljaja samog prostora, bilo bi postavljanje sekundarne fasade u vidu mreže na potkonstrukciji (mesh facade). Ovo je intervencija kod koje se ništa na izvornoj fasadi ne bi moralo menjati, već bi se samo njeni nedostaci prikrili, a akcenat bi se prebacio na sekundarnu fasadu i novoformirane otvore, ramove i osvetljene detalje u njoj.

Takođe, promeni fronta ovog objekta i doživljaju istog, doprinelo bi i aktiviranje lokala u suterenu, povezivanje sadržaja tih ugostiteljskih objekata sa prostorom trga, proširenje sadašnje „škarpe“ i na taj način širenje dela trga na nivou suterena, kao i aktiviranje prostora ispod ulaza u tržni centar dodeljivanjem funkcije pijace tom delu.

Planiranim intervencijama, što vizuelne što funkcionalne prirode, doživljaj trga bi se u velikoj meri poboljšao. Objekat ne bi bio izolovan od prostora trga kao što je to sada slučaj već bi postao njegov sastavni deo i u vizuelnom i u funkcionalnom smislu i predstavljao bi jedinstvenu celinu sa trgom.

Grafički prilozi

Faktografija:

• naziv projekta: Urbanističko-arhitektonsko rešenje centra novog dela grada sa idejnim rešenjem gradskog trga u Priboju
• oblik konkursa: Otvoreni, projektni, jednostepeni i anonimni
• mesto: Priboj, Srbija
• naručilac: Opština Priboj
• raspisivači konkursa: Opština Priboj i Inženjerska komora Srbije
• autorski tim: Termoprojekt doo, Beograd; Miloš Purić, Mila Joksimović, Maja Vasilev, Ana Nenadić, Jasmina Pavlović
• članovi žirija: Dragana Vasiljević Tomić, Božidar Manić, Marica Mijajlović, Đorđe Milić, Nevena Vasiljević, Ekrem Hodžić
• godina projektovanja: 2021.