Dobro je vratiti se: Dani Orisa ponovo okupili arhitektonsku zajednicu
Ovogodišnji skup arhitektonske struke u Zagrebu ostaće upamćen po izuzetno sadržajnom programu i dobrom izboru tema i predavača.
Nakon godinu dana pauze zbog pandemije Kovida-19, u Zagrebu je 20. i 21. novembra – pod sloganom „Dobro je vratiti se“ (Good To Be Back) – ponovo održan poznati arhitektonski festival Dani Orisa.
I zaista, povratak u Zagreb i Koncertnu dvoranu Vatroslav Lisinski, doduše sa znatno manje posetilaca nego obično, jer se ovaj put program mogao pratiti i na onlajn platformi, predstavljao je odvažan gest, kako za organizatore tako i za arhitekte i studente arhitekture željne susreta, druženja i razmene iskustava.
Uz sadržajan program i dobar izbor predavača – različitih generacija, pristupa i konteksta delanja – ovogodišnji Dani Orisa bili su istinsko okrepljenje od svakodnevnih pandemijskih tema i podsticaj promišljanju arhitekture u vreme kada se preispituju mnoge sfere življenja.
Pročitajte još na Gradnja.rs:
- Martha Thorne na Danima Orisa: Verujem u moć arhitekture i dizajna
- Saša Begović: Arhitektura je razmera jedan na jedan
Veliki arhitektonski auditorijum
Španski arhitekta Borja Ferrater svoje izlaganje je započeo zapažanjem da se nakon dve godine prvi put nalazi pred velikim arhitektonskim auditorijumom koji je osim prisutnih u dvorani Lisinski okupio i mnogobrojne onlajn pratioce. Za većinu učesnika i pratilaca to je verovatno bio zajednički utisak.
Glavni medijski sponzor bio je globalni arhitektonski portal ArchDaily, a regionalnu medijsku podršku pružio je portal Gradnja.
Skupu u Lisinskom prethodilo je otvaranje izložbe slovenačkog arhitekte Roka Žnidaršiča „Medprostor i međuvrijeme“ u Oris Kući arhitekture, a održana su i četiri panela u okviru teme „Gradovi i prostori urbanog života nakon pandemije Covid-19“.
Već poznatom i uhodanom moderatorskom dvojcu Dana Orisa, Maroju Mrduljašu i Dinku Peračiću, ovaj put se pridružila i arhitektica Mia Roth Čerina.
Urbanističke i arhitektonske specifičnosti Tokija
Prvi dan skupa započeo je projekcijom filma „Tokyo Ride“ iz 2020. godine, u produkciji Ila Bêka i Louise Lemoine, u kome arhitekta Ryue Nishizawa (SANAA) svojim gostima predstavlja Tokio vozeći ih u starom Alfa Romeo automobilu.
Kišni dan nije pokvario nameru autora filma da ih Nishizawa upozna sa urbanističkim i arhitektonskim specifičnostima Tokija, i da tokom vožnje posete njegovu partnerku Kazuyo Sejima u kući koju je on projektovao a potom i njihov tokijski studijo SANAA, usput razgovarajući o različitim životnim temama, običajima, iskustvima i Nishizawinim pogledima na arhitekturu.
Jedan od Nishizawinih osvrta na arhitekturu 20. veka odnosio se i na njegovo divljenje kućom arhitekte Luisa Barragana u Meksiku koju je više puta posetio, a koju je potom u svom predavanju prikazao Martin Josephy, glavni kustos arhiva i Fondacije Luis Barragan sa sedištem u Švajcarskoj, komentarišući kroz nekoliko primera različite arhivske dokumentacije način na koji Fondacija istražuje, čuva i prezentuje opsežnu zaostavštinu jednog od najcenjenih arhitekata 20. veka.
Nove intervencije na arhitektonskom nasleđu
Odnos arhitekte prema lokalnoj zajednici, tradiciji i kontekstu okosnica je izlaganja austrijskog arhitekte Bernarda Badera, dobitnika nagrada Mies Van der Rohe, Aga Khan nagrade za arhitekturu i nagrade Piranesi, koji je na primerima seoske kapele u alpskom pejzažu nadomak Krumbacha i islamskog groblja u Altachu prikazao na koji način interpretira religijske teme, vodeći se tradicionalnim uzorima i zanatskom obradom drveta i kamena.
U narednom bloku svoje novije realizacije predstavio je slovenački arhitekta Rok Žnidaršič, osnivač arhitektonskog biroa Medprostor i dobitnik Rektorove nagrade Univerziteta u Ljubljani za promociju važnih umetničkih dela, čiji pristup novim intervencijama na arhitektonskom nasleđu kroz jedinstvene procese istraživanja, konzervacije, zaštite i prezentacije ukazuje na to kako u duhu Raskinovih teza o ruinama vreme i slojevi nastali kroz vreme mogu da budu osnovna vrednost i motiv novih saznanja, čitanja i doživljaja arhitekture minulih epoha.
Thorne naglašava da je neophodno doći do smislenog transdisciplinarnog pristupa koji bi arhitekte podstakao na akciju.
U gotovo akademski osmišljenom predavanju, utemeljenom u arhitektonskoj teoriji i kritici, analizama i pretpostavkama, izvršna direktorka Pritzkerove nagrade (2005-2021) i dekanka Fakulteta arhitekture i dizajna IE u Madridu, Martha Thorne pokušala je da dâ odgovor na pitanje – može li arhitektonsko obrazovanje uticati na svet?
Kako se sve više se govori o ulozi arhitekture u glavnim globalnim izazovima, poput klimatskih promena, migracija, ubrzane urbanizacije i izgradnje neformalnih naselja, Martha zapaža da se arhitektura nalazi u jeku svojih suštinskih promena, te skrećući pažnju na različite društvene inicijative naglašava da je neophodno doći do smislenog transdisciplinarnog pristupa koji bi arhitekte podstakao na akciju.
U tom pogledu, časopis Oris i festival Dani Orisa dali su u protekle dve decenije značajan doprinos predstavljanju i promociji novih pristupa u arhitekturi, kroz članke, predavanja, izložbe, publikacije i međunarodnu saradnju, uvek nastojeći dati dovoljno prostora mladim arhitektima i njihovom radu.
Kako ćemo živeti zajedno?
Tako je mlada holandska arhitektica Donna van Milligen Bielke, dobitnica nagrade Prix de Rome Architecture 2014. godine, najavljena kao nadolazeća zvezda koja svoj jedinstven pristup arhitekturi grada zasniva na istorijskom kontinuumu, naglašavajući važnost neposrednog okruženja i javnog prostora za nastanak nove arhitekture bazirane na susretu arhitekture i urbanizma (pitanje granice, podela između enterijera i eksterijera, privatnog i javnog, otvorenog i zatvorenog).
Zahvaljujući dobroj saradnji Orisa sa čileanskim arhitektima, ovogodišnji gost iz Čilea bio je arhitekta Emilio Marín, poznat kao kustos čileanskog paviljona na 21. Venecijanskom bijenalu arhitekture.
Nazvavši predavanje „Prostori svedočenja“, prema nazivu čileanskog paviljona na Venecijanskom bijenalu, Marín je pokušao dati odgovor na pitanje – kako ćemo živeti zajedno?
Taj suživot se odnosi na dva sveta koja trenutno koegzistiraju u Čileu i koja je autor koristio za glavnu temu ili motiv pri koncipiranju paviljona i pustinjskog centra u Atakami.
Iako vrlo različitog konteksta, oba projekta dele zajedničku pripovest, a to su lične memorije ili svedočenja povezana sa specifičnim mestom, prirodom i vremenom.
„Divlja arhitektura“ Marka Brajovića
U Brazilu, na drugoj strani južnoameričkog kontinenta, deluje arhitekta Marko Brajović, osnivač multidisciplinarnog biroa „Atelier Marko Brajović“ iz São Paula, koji nadahnut prirodom kao tehnologijom istražuje organsku morfogenezu oblika.
Jedan je od osnivača Design by Nature – programa naprednog učenja u atlantskim i amazonskim kišnim šumama s naglaskom na biomimetičku projektantsku strategiju.
U svom izlaganju nazvanom „Divlja arhitektura“ Brajović je predstavio vlastitu filozofiju, inspiraciju i kreativne procese kroz nekoliko projekata na kojima trenutno radi kako bi pokazao na koji način arhitektura može biti povezana sa prirodom, ekologijom i biosferom.
Premthada u svom radu nije usmeren na projektovanje zgrada, nego na manipulaciju svetlom, senkom, vetrom, zvukom i mirisom.
Priču o ruralnom životu u malom selu u severo-istočnom Tajlandu, naslovljenu „Lokalno je budućnost“, izneo je višestruko nagrađivani tajlandski arhitekta Boonserm Premthada, osnivač biroa Bangkok Project Studio, u čijem radu je prisutna teza da je arhitektura fizičko stvaranje atmosfere čija je svrha ojačati čovekovu svest o njegovom prirodnom okruženju.
Tako da on u svom radu nije usmeren na projektovanje zgrada, nego na manipulaciju svetlom, senkom, vetrom, zvukom i mirisom, to jeste na stvaranje poetike u arhitekturi koja utiče na čula živog bića. Izvan područja teorije i prakse Boonsermov rad takođe ima i snažnu društveno-ekonomsku i kulturnu agendu, jer mnogi njegovi projekti imaju socijalne programe kojima nastoji poboljšati život siromašnih.
Dijalog između prošlosti i sadašnjosti
Drugi dan festivala započeo je sa dva snimljena predavanja dvojice doajena arhitekture druge polovine 20. veka – Japanca Tadao Anda i Portugalca Álvara Size.
Dok je Ando želeo sa publikom da podeli vlastite utiske o tome kako on stvara za društvo posredstvom arhitekture, prikazavši proces renoviranja pariske robne berze Bourse de Commerce kojim je akcentovao dijalog između prošlosti i sadašnjosti, temperamentni Siza je predstavio svoj projekat za kapelu Preobraženja Gospodnjeg izgrađenu na imanju dvorca Miljana porodice Kamenski nadomak Kumrovca oblikovanu u njegovom prepoznatljivom maniru – prizmatična forma u natur-betonu smeštena na brežuljkastom terenu Zagorja koja svojom apstraktnom pojavnošću skriva kontemplativni unutrašnji ambijent.
Jednostavnost i kompleksnost Valerija Olgiatija
Središnji događaj je svakako bila dodela Nagrade Oris, ustanovljene 2009. godine za izuzetan stvaralački doprinos arhitekturi, koju je ove godine dobio švajcarski arhitekta Valerio Olgiati, redovni profesor na Accademia di architettura Mendrisio Università della Svizzera italiana i prava arhitektonska zvezda čija dela, kako je navedeno u obrazloženju nagrade, karakteriše jednostavnost i kompleksnost.
Gospodin Olgiati je u svom izlaganju predstavio četiri projekta, od toga dva za vlastite vile za odmor na imanju u Portugalu i švajcarskim Alpima, nastala u jedinstvenom procesu promišljanja arhitekture, detalja, prizora i konteksta, a povezuje ih to da su idejno oslobođeni konteksta, odnosno ne referišu se na kontekst, ali kontekstu teže i sa njim su u dijalogu.
Postignuta estetika je gotovo primordijalna, drevna i iskonska, apstraktna, a istovremeno tehnički i materijalizacijski sofisticirana. Arhitektura Valeria Olgiatia, kako sam ističe, poseduje nešto smisleno što ima specifičan uticaj na ljudske živote, njihove želje i snove.
U potrazi za inovativnim formama
U poslednjem bloku predavanja kojim su završeni ovogodišnji Dani Orisa predstavilo se nekoliko arhitekata kojima je zajedničko to što svojim radom i arhitekturom doprinose kvalitetu okruženja i života šire zajednice.
Španski arhitekta Borja Ferrater, osnivač i voditelj katalonskog arhitektonskog biroa Office of Architecture in Barcelona (OAB), prikazao je pregršt objekata različitih tipologija realizovanih širom sveta koje povezuje raznovrstan i fleksibilan pristup projektovanju zasnovan na traganju za inovativnim formama i povezivanju društvenih, tehnoloških, ekoloških i estetskih aspekata.
Tokom predavanja naglašena su četiri glavna koncepcijska polazišta: sistem (shvaćen kao društvena organizacija prostora), pejzaž, svetlo i materijalizacija.
Arhitektura može biti više od arhitekture
Pripadanje arhitekture okruženju i njen uticaj na društveni i kulturološki identitet osnovna su polazišta u radu autorskog dvojaca – Hrvata Vedrana Pedišića i Meksikanaca Ericka Velascea Farrera, osnivača interdisciplinarnog arhitektonskog biroa SANGRAD+AVP sa sedištem u Zagrebu zapaženog po lokalnom i međunarodnom iskustvu i priznanjima.
Smatrajući da arhitektura može biti više od arhitekture, to jest svojevrsni katalizator kulturnih, društvenih i ekonomskih granjanja koje idu izvan svoje primarne funkcije, autori su prikazali objekte čija arhitektura određuje mesto i njegove specifičnosti, a ne samo globalne trendove.
Arhitekti, krenimo u akciju!
Na poslednjem predavanju slovenački inženjer Marjan Pipenbaher, glavni projektant Pelješkog mosta, predstavio je arhitektonsko oblikovanje i konstruktivno rešenje trenutno najvećeg i najvažnijeg mosta u Hrvatskoj dužine 2404 metra koji treba da spoji dve strane teritorije i omogući lakšu saobraćajnu prohodnost prema krajnjem jugu zemlje.
Do narednog susreta u Zagrebu trebalo bi više misliti na poruku prof. Marthe Thorne: Architects! We need to take action!
Izabrali smo za vas…
