Beogradski beton: Brutalistički enterijeri prestonice u fokusu izložbe u Lisabonu

Fotografije Portugalke Ines d’Orej stavljaju akcenat na arhitektonsko nasleđe Beograda koje egzistira u savremenom kontekstu.

U gradu prepunom arhitektonske raznolikosti, modernističke strukture daju srpskoj prestonici jedinstven karakter. Sivilo brutalističkog betona jedno je od arhitektonskih obeležja grada, koje postoji kako u složenim volumetrijskim fasadama, tako i u monolitnim pravolinijskim oblicima.

Ali dok je izvršeno mnoštvo arhitektonskih procena spoljašnjih kvaliteta brutalističkih objekata u Beogradu i šire, fotografska dokumentacija brutalističkih enterijera našeg glavnog grada je relativno retka – nešto što je portugalska fotografkinja Ines d’Orej želela da promeni svojom novom izložbom.

Pročitajte još na Gradnja.rs:

• Brutalistički novobeogradski blokovi u nežnom ruhu
• Kako su brutalistički objekti Jugoslavije postali hit na Instagramu

Zapanjujuća raznolikost pristupa dizajnu

Trenutno izložena u Galeriji das Salgadeiras u Lisabonu, izložba „Beogradski beton” nastala je iz umetničke rezidencije Ines d’Orej u Beogradu, gde je fotografkinja dokumentovala raznovrstan niz enterijera beogradskih brutalističkih zgrada – od javnih objekata do kancelarija i škola.

Ono što je očigledno na ovim slikama jeste zapanjujuća raznolikost pristupa dizajnu enterijera – ponekad u direktnoj vezi sa spoljašnjošću strukture, a ponekad u onome što izgleda kao da je u direktnoj suprotnosti sa njom, navodi Ines.

Monumentalni salon Palate Srbija

Svedočanstvo o ovom poslednjem najjasnije je vidljivo u Palati Srbija na Novom Beogradu. Konstrukciju u obliku slova H čini fasada izrađena od belog mermera, koja naglašava linearnu formu zgrade, razbijenu kombinacijom tanjih i širih prozorskih otvora.

Jedna posebna prostorija sveobuhvatno odstupa od spoljašnjeg ambijenta Palate Srbija – njen Salon. Velika soba – dimenzija 40 sa 20 metara – sadrži živopisne freske i mozaike, izbor koji čini prostoriju još monumentalnijom, navodi se u katalogu izložbe.

Fasada izrađena od belog mermera naglašava linearnu formu zgrade, razbijenu kombinacijom tanjih i širih prozorskih otvora.

Međutim, središnji deo prostora postavljen je iznad ovih umetničkih dela – u pitanju je skulpturalni luster koji neki smatraju najvećim na svetu.

Sastavljeno od preko 4.000 sijalica, ovo radijalno telo je pozicionirano sa staklenom kupolom, što rezultira geometrijskom interakcijom svetlosti koju je detaljno uhvatila d’Orej, zumirajući složene obrasce koji obično nisu povezani sa brutalističkim stilom.

Po brutalističkim standardima skromna dvospratna zgrada sastoji se od tri sedmougaona poligona spojena zajedno.

Ali iako Beograd ima zgrade kao što su Geneksova kula, stambene solitere koji čine Istočnu kapiju Beograda i već pomenutu Palatu Srbija, brutalističke ikone mogu se naći i u objektima manjeg obima.

Osnovna škola koja nosi ime srpskog književnika Radoja Domanovića je, po brutalističkim standardima, skromna dvospratna zgrada koja se, gledano iz vazduha, sastoji od tri sedmougaona poligona spojena zajedno.

Fotografija škole koju je na izložbi predstavila Ines d’Orej snimljena je u jednoj učionici, gde vidimo usamljenu stolicu na popločanom podu.

Veliki prozori za osvetljenje prostora

Uz OŠ “Radoje Domanović” nalazi se i zgrada „televizorka” – beogradski brutalistički orijentir u vidu pravolinijskog bloka sa prozorima nalik kapsulama.

Osnovna škola ima karakteristiku unutrašnjeg dizajna uobičajenu za brutalističke znamenitosti – velike prozore, koji u slučaju sedmougaonog rasporeda škole zatvaraju ugaone poglede na okolni kontekst.

Dok mnoge brutalističke zgrade mogu biti posebno okarakterisane „težinom“ njihovog sivog betona, veliki prozori nalik ramovima često su delovali kao korisna metoda za „osvetljenje“ prostora koji bi inače bio preplavljen grubom teksturom betona.

Prostori koji su ostali netaknuti od ere Jugoslavije imaju poseban dizajn enterijera iz sredine veka.

Ostale fotografije na izložbi Ines d’Orej predstavljaju dalju dokumentaciju beogradskih brutalističkih enterijera – od kojih su neki prazni, neki opremljeni skromnom količinom nameštaja, a neki ilustrovani ritmičkim stepenicama.

U monumentalnom stilu sličnom Palati Srbija, Hotel Jugoslavija takođe je dom za dinamičnu interpretaciju brutalističkog enterijera, ali sa modernim renoviranjem i opremanjem prostorija, izazvanim udarom NATO bombi 1999. godine i kasnijom privatizacijom hotela. To, na neki način, dodatno pojačava slojevitost njene unutrašnjosti.

Prostori koji su ostali netaknuti od ere Jugoslavije imaju poseban dizajn enterijera iz sredine veka, sa fotografijama iz 1980-ih koje prikazuju ekstravagantan nameštaj.

Enterijeri širokog spektra izgleda

Tokom kratke vožnje od Hotela Jugoslavija prema centralnom gradskom jezgru, na vidiku je i multifunkcionalni Sava centar – najveća kongresna dvorana u zemlji.

Gledano spolja, to je zanimljiva zgrada sa kosom fasadom sa zavesama usidrenom sivim betonom. Otvoren je 1979. godine, a njegovi enterijeri su širokog spektra izgleda, možda kao rezultat njegove upotrebe kao kulturnog, konferencijskog i poslovnog centra.

Brutalistički enterijeri Beograda dodatno osvetljavaju kako ovo arhitektonsko nasleđe egzistira u savremenom kontekstu.

Usred velikih, ali intimnih sala za sastanke i vrhunskih restorana, Sava centar takođe ima „industrijski“ motiv koji podseća na pariski Centar Pompidu. Ovo je najvidljivije u predvorju, gde je prostrana površina otvorenog plana obavijena cevima u boji na plafonu koji više podseća na nešto mehaničko nego na nešto grandiozno, navodi se u katalogu.

U gradu punom brutalističkih znamenitosti, brutalistički enterijeri Beograda, izuzetno raznoliki u izvedbi i stilu – neki napušteni, a neki i dalje u svakodnevnoj upotrebi – dodatno osvetljavaju kako ovo arhitektonsko nasleđe egzistira u savremenom kontekstu.