Dvorci Srbije: Zeleno svetlo za rekonstrukciju dva arhitektonska bisera u Banatu

Dva monumentalna objekta u opštini Vršac – Dvorac Bisingen u Vlajkovcu i Dvorac Lazarević u Velikom Središtu – mogla bi uskoro zasijati novim sjajem. 

Pre nešto više od godinu i po dana otpočeo je projekat „Dvorci Srbije“, koji je za početak imao za cilj da snimi faktičko stanje dvoraca, letnjikovaca, vila i palata u Srbiji, a zatim da odredi prioritete za sanaciju i restauraciju. Projekat snimanja stanja doveden je do kraja u jesen 2021. godine, a sada je vreme došlo za drugu fazu.

To je faza istraživačkog rada na dvorcima koji su ušli u krug onih koji će biti rekonstruisani i revalorizovani, nakon čega će nastati tehnička dokumentacija i planovi za rad na njima, što će na kraju dovesti do restauratorskih radova, te će naši dvorci biti kao oni u Mađarskoj ili Hrvatskoj, ili u Belorusiji ili Ukrajini, recimo. Jer sve su ove zemlje uspele da zaštite svoje dvorce, jedino je Srbija kaskala i nije ovo arhitektonsko blago unovčila.

Pročitajte još na Gradnja.rs:

• Pet dvoraca u centralnoj Srbiji koje moramo spasiti
• Sedam vojvođanskih dvoraca koje moramo spasiti

Procena statike i snimanje stanja

Ministarstvo kulture i informisanja odlučilo je da pomogne pomogne devastiranim dvorcima, budući da je uloženo 2,8 miliona dinara da bi se budućim investitorima, koji još nisu na horizontu ali se očekuju, pomogla da ih što pre revitalizuju.

Trenutno se situacija zahuktava na dva dvorca u opštini Vršac, koji su zaista monumentalni – to su dvorac Bisingen u Vlajkovcu i Dvorac Lazarević u Velikom Središtu.

Tokom trenutnih radova se procenjuje se njihova statička stabilnost, obrađuje svaka prslina, i snimaju se svi ornamenti, putem Zavoda za zaštitu spomenika kulture Pančeva, koji je nadležan za Južni Banat.

Na osnovu tehničkog snimanja stanja, koje je došlo posle prvog snimanja stanja, doći će se do pune dokumentacije šta treba sanirati, u koji oblik vratiti, i koje tehnike i materijale restauratori smeju koristiti.

Dvorac Bisingen je simetrična građevina većih dimenzija, pravougaone osnove, i predstavlja biser arhitekture južnog Banata.

Dvorci koji su u pitanju su već dobro poznati. O jednom od njih, Dvorcu Bisingen (Bissingen), smo već pisali kao jednom od 7 vojvođanskih dvoraca koje moramo spasiti.

Ovaj dvorac, koji se nalazi na putu Pančevo-Temišvar, je u veoma lošem stanju, a nedavno je jedna italijanska porodica pokušala da ga otkupi i renovira, pretvarajući ga u elitni hotel, ali su na kraju investitori odustali.

Dvorac je izgrađen u klasicističkom stilu, koji je tada već bio na izmaku, ali je u perifernim delovima Carstva bio popularan.

Dvorac je simetrična građevina većih dimenzija, pravougaone osnove. Predstavlja biser arhitekture južnog Banata, a prolaznicima služi za… plakanje.

Napuštena zgrada bez namene

Drugi dvorac na kome se trenutno radi i kome se smeši bolja sudbina je Mali dvorac Lazarević (ima ih dva) u Velikom Središtu. Zgrada malog dvorca je u veoma lošem stanju, napuštena je i trenutno nema namenu.

Pre toga je bila seoski bioskop, pa omladinski kulturni centar i na kraju mesna kancelarija, koja je premeštena u zgradu preko puta.

Mali dvorac je noviji i građen je sa odlikama tada vladajućeg eklektičkog stila sa neogotskim elementima, nalik na dvorac u Kapetanovu.

Park u okolini dvoraca je izuzetno prostran sa visokom šumom u kojoj se nalaze i neki retki primerci drveća.

Može se reći da je u kategoriji malih dvoraca, Mali Dvorac Lazarević iz Velikog Središta uz Dvorac Kapetanovo, najlepši primer građanske gradnje letnjikovaca.

Na samom početku su dvorci sa elementima fantastike bili veoma popularni, a nostalgija za gotikom je bila sveopšta pojava. Manji dvorac ima stepenasto završenu atiku i kule na uglovima, iz kojih danas raste drveće.

Fasada je oker boje. Park u okolini dvoraca je izuzetno prostran sa visokom šumom u kojoj se nalaze i neki retki primerci drveća.

Nadamo se da ćemo uskoro početi da se divimo ovim dvorcima u punom sjaju, kao što je to slučaj sa Kaštelom Ečka, Eđšegom ili (nekada) Fantastom!