Na današnji dan rođen je Milan Zloković – jedan od heroja arhitekture srpskog modernizma
Kao projektant, naučnik i pedagog dao je značajan doprinos afirmaciji modernih stremljenja u širem jugoslovenskom kontekstu, a nadasve u beogradskoj sredini.
Arhitekta Milan Zloković, istaknuti srpski stvaralac, naučnik i pedagog, rođen je na današnji dan, 6. aprila 1898. godine u Trstu (Italija), u srpskoj porodici iz Boke Kotorske. Otac Đuro je bio pomorski kapetan duge plovidbe u trgovačkoj floti tršćanskog Lloyda.
U Trstu je završio nemačku osnovnu školu i realku, a 1915. godine je započeo studije inženjerstva na Višoj tehničkoj školi u Gracu (Austrija). Po završetku Prvog svetskog rata, odbivši da prihvati italijansko državljanstvo, dolazi 1919. godine u Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca, nastavivši studije arhitekture na Odseku za arhitekturu Tehničkog fakulteta Univerziteta u Beogradu, na kome je diplomirao 1921. godine.
Pročitajte još na Gradnja.rs:
- Moderna Beograda – Kako su različiti stilovi i nacije uticale na arhitektonsku baštinu prestonice
- Menhetn u Beogradu: Neizgrađeni neboderi i projekti u prestonici
Kontinuirana profesionalna karijera
Tokom 1922/1923. godine boravi u Parizu kao stipendista francuske vlade i Ministarstva prosvete Kraljevine SHS. Nakon povratka u Beograd Zloković postaje asistent na Odseku za arhitekturu Tehničkog fakulteta (kasnije Arhitektonski fakultet) i njegova profesionalna karijera je trajala u kontinuitetu, sve do smrti 29. maja 1965. godine.
U periodu od 1952. do 1954. godine je bio dekan Arhitektonskog fakulteta Univerziteta u Beogradu. Pored akademskog delanja, arhitekta Zloković se aktivno bavio praksom u sopstvenom arhitektonskom studiju, učestvujući na mnogobrojnim arhitektonskim konkursima.
Jedan je od osnivača Grupe arhitekata modernog pravca u Beogradu 1928. godine, zajedno sa arhitektama Branislavom Kojićem, Dušanom Babićem i Janom Dubovijem, i njen prvi predsednik. Ova grupa je značajno doprinela širenju ideja moderne arhitekture u Srbiji.
Godine 1963. dobio je Sedmojulsku nagradu Republike Srbije za životno delo.
Za vreme okupacije tokom Drugog svetskog rata posvetio se naučnom radu iz oblasti proporcija i modularne koordinacije u arhitekturi, a u periodu nakon rata objavio je više naučnih radova na ovu temu, držao predavanja i učestvovao na stručnim i naučnim skupovima.
Usled novih društveno-političkih okolnosti nakon rata Zloković prestaje da se bavi privatnom projektantskom praksom, iako nastavlja da učestvuje na arhitektonskim konkursima.
Tokom prve polovine šezdesetih godina, sa svojim sinom Đorđem i kćerkom Milicom, takođe arhitektima, realizuje dva značajna projekta zasnovana na primeni modularne koordinacije – kompleks Učiteljske i Više pedagoške škole u Prizrenu (1959-1960, 1965-1968) i turističko naselje hotel Mediteran u Ulcinju (1961-1964).
Arhitekta Milan Zloković je 1963. godine dobio Sedmojulsku nagradu Republike Srbije za životno delo.
Fondacija Milan Zloković
Na inicijativu porodice arhitekte Milana Zlokovića, 2016. godine je osnovana Fondacija Milan Zloković, s misijom da afirmiše ličnost i delo ovog istaknutog stvaraoca u okvirima nacionalne arhitektonske baštine i srpske kulture uopšte.
Fondacija u svom programu ističe nekoliko osnovnih ciljeva koji se odnose na obradu, čuvanje i prezentovanje arhivske građe iz zaostavštine Milana Zlokovića, rasvetljavanje Zlokovićevog opusa koji do sada nije bio kritički analiziran, pružanje podrške istraživačima i staranje o izvedenim delima arhitekte Zlokovića, posebno onim koja imaju status spomenika kulture.
Jedan od osnivača Fondacije i prvi predsednik Upravnog odbora bio je akademik arhitekta Đorđe Zloković (1927−2017), sadašnji predsednik Upravnog odbora Fondacije je prof. dr Milica Mojović, rođena Zloković, upravitelj Fondacije je arhitekta dr Đorđe Mojović, a od 2020. godine naučno-stručni saradnik Fondacije i urednik internet prezentacije je arhitekta dr Nebojša Antešević.
Osnovni sadržaj zbirke čine arhitektonski crteži i tehnička dokumentacija koji prolaze proces konzervacije i digitalizacije.
Dosadašnja glavna aktivnost Fondacije se odnosila na sređivanje i obradu zaostavštine arhitekte Zlokovića. Fondacija je 2017. godine zaključila sporazum sa Muzejom grada Beograda o formiranju Legata Milana Zlokovića.
Osnovni sadržaj ove zbirke čine arhitektonski crteži i tehnička dokumentacija koji prolaze proces konzervacije i digitalizacije, a nakon toga su dostupni na internet stranici Muzeja grada Beograda u okviru Zbirke za arhitekturu i urbanizam.
Deo zaostavštine koja se čuva u Fondaciji obuhvata biblioteku sa oko 1.600 naslova, više od 2.700 akvarela i crteža, više hiljada fotografija, razglednica, dopisnica, privatnih pisama i poslovne korespodencije.
Internet stranica i Instagram nalog Fondacije
Želeći da dugogodišnje stvaralaštvo arhitekte Milana Zlokovića i segmente iz njegove obimne zaostavštine predstavi široj javnosti, da ih učini dostupnim za edukativne i naučne svrhe, Fondacija je 2020. godine postavila internet stranicu – www.milanzlokovic.org – na kojoj su prezentovani svi aspekti Zlokovićevog opusa (arhitektonsko stvaralaštvo, naučna istraživanja i likovni radovi), kao i pregled dosadašnjih istraživanja i naučne valorizacije njegove uloge u razvoju srpske arhitekture i kulture.
Firma Gart Creative je zaslužna za dizajn i izradu sajta, a arhitekta Antešević je koncipirao strukturu, pripremio sadržaj sajta i kreirao logotip za internet prezentaciju Fondacije.
Pored internet stranice pokrenut je i Instagram nalog Fondacije na kome se objavljuju vizuelni materijali iz bogatog fonda zaostavštine u nameri da podstaknu i upute prevashodno mlađu populaciju na smisao stvaralaštva i stalnog delanja.
U rubrici Arhitektura prikazan je izbor od 36 najznačajnijih Zlokovićevih projekata iz svih faza njegovog stvaralaštva.
Na internet stranici se, pored biografskih podataka datih u vidu kraćeg životopisa i vremenske linije (timeline) s prikazom značajnih događaja iz Zlokovićevog života i stvaralaštva, pregleda naučnih i stručnih radova o Zlokovićevom opusu i rubrike u kojoj se objavljuju vesti o aktivnostima Fondacije, nalaze tri glavne rubrike – Arhitektura, Istraživanja i Likovni radovi kojima su obuhvaćeni svi aspekti Zlokovićevog stvaralaštva.
U rubrici Arhitektura prikazan je izbor od 36 najznačajnijih Zlokovićevih projekata iz svih faza njegovog stvaralaštva koji obuhvataju realizacije, konkursne radove, idejna rešenja i tipske projekte.
Zlokovićev istraživački rad je predstavljen u rubrici Istraživanja koja je podeljena na tri segmenta – Pisani radovi (hronološki pregled naučnih i stručnih radova i novinskih članaka dostupnih u pdf formatu), Modularna koordinacija i Terenska istraživanja.
Antologijska dela srpskog međuratnog modernizma
Iz obimnog slikarskog opusa arhitekte Zlokovića, nastalog tokom slobodnog vremena, putovanja i razonode, dat je izbor od četrdesetak likovnih radova, uglavnom akvarela, razvrstanih u tematske grupe – portreti, aktovi, žanr scene, predeli, mrtva priroda i apstraktni motivi.
Tokom četiri decenije Zlokovićevog aktivnog projektantskog delanja nastalo je oko dve stotine i šezdeset projekata za objekte različitih namena, od kojih je šezdesetak realizovano, među kojima se ističu antologijska dela srpskog međuratnog modernizma – porodična kuća na beogradskom Neimaru, hotel Žiča u Mataruškoj Banji, Dečja univerzitetska klinika, zgrada auto-salona i servisa FIAT-a i porodične vile Šterić i Prendić u Beogradu.
Srpsku arhitektonsku kulturu međuratnog razdoblja je posebno obogatila Zlokovićeva društveno angažovana arhitektura.
U naučnoj valorizaciji Zlokovićevog doprinosa razvitku srpske moderne arhitekture izdvajaju se njegovi projekti za objekte zdravstvene, obrazovne, turističke i stambene namene, kroz koje je ispitivao tipološke karakteristike i projektantske mogućnosti.
Zloković je radio na nekoliko tipskih projekata za železničke stanične zgrade, higijenske zavode, školske i stambene objekte. Srpsku arhitektonsku kulturu međuratnog razdoblja je posebno obogatila Zlokovićeva društveno angažovana arhitektura.
Doprinos afirmaciji modernih stremljenja
Povrh toga, njegov dugogodišnji naučno-istraživački rad na polju modularne koordinacije bio je orijentisan traganju za optimalnim tehničko-tehnološkim rešenjima koja bi omogućila efikasniju i ekonomičniju izgradnju, pojednostavila proces projektovanja, naročito za objekte javne namene i većih kapaciteta, a projektantima uz to pružila slobodu u kreiranju vlastitih koncepcija.
Svojim projektantskim, naučnim i pedagoškim radom, usmerenim unapređenju arhitektonske prakse i profesije, arhitekta Milan Zloković dao je značajan doprinos afirmaciji modernih stremljenja u širem jugoslovenskom kontekstu, a nadasve u beogradskoj sredini.
Valjda jugoslovenskog?