Arhitekta Aleksandar Deroko i njegov slikarski opus
Ja uopšte nisam imao pretenzija da se u slikarstvo ravnopravno mešam. Prosto sam crtao i slikao iz zadovoljstva, za sebe samog.
Arhitekta Aleksandar Deroko jedan je od kompleksnijih ličnosti struke, ali i sveobuhvatne kulturne istorije našeg naroda. O njemu smo već pisali na temu drugovanja sa arhitektom Bogdanom Bogdanovićem, ali i robijanju u Banjičkom logoru, kada nastaju i neki od njegovih crteža.
Upravo taj segment ovog plodonosnog stvaraoca sve više pobuđuje interesovanje kod publike, pa i pored prisutne pandemije, ne čudi veliko interesovanje za izložbom pod nazivom „Radovi Aleksandra Deroka – u Umetničkoj zbirci Srpske akademije nauka i umetnosti“, koja će tokom jula i avgusta 2020. godine biti izložena u glavnoj galeriji SANU-a u Knez Mihailovoj 35.
Kolekcija od 140 radova
Izložena zbirka nastaje kao poklon samog autora SANU-u, a prema sećanjima arh. Deroka, predlog da svoje crteže i slike pokloni ovoj instituciji, izložio je prijatelju, tadašnjem predsedniku SANU-a, Pavlu Saviću. Ovo je rezultiralo Savićevom inicijativom da već 1980. godine SANU organizuje izložbu radova arhitekte Deroka. Zadovoljan ovom postavkom, ali i interesovanjem publike, autor nakon toga Umetničkoj zbirci SANU poklanja 129 svojih dela, od kojih 110 crteža i 19 slika. Deceniju nakon smrti slavnog arhitekte, njegov mlađi kolega i saradnik Slobodan Nenadović poklanja još 11 crteža, pa ova kolekcija sada poseduje 140 Derokovih radova.
Deroko je duže od šest decenija stvarao svoja intimna svedočanstva o svetu, ljudima i dešavanjima oko sebe.
Sve Derokove radove povezuje prepoznatljiv, konzistentan, ekspresivan stil, pa ih je često teško preciznije datovati. Za neke radove je teško pretpostaviti da li je autor ovekovečio u tom trenutku aktuelne scene ili su motivi na crtežima i slikama nastali po sećanju autora. Jedini siguran hronološki okvir može se primetiti na nalepnici fascikle u kojoj je autor predao svoje radove, a na kojoj piše da su iz perioda 1920. – 1984. godine. To znači da je Deroko duže od šest decenija stvarao svoja intimna svedočanstva o svetu, ljudima i dešavanjima oko sebe i kako je sam naglasio – Ja uopšte nisam imao pretenzija da se u slikarstvo ravnopravno mešam. Prosto sam crtao i slikao iz zadovoljstva, za sebe samog.
Tehnike koje su zastupljene su olovka i tuš na crtežima, a pretežno ulje na platnu na slikama.
Tehnike koje su zastupljene su olovka i tuš na crtežima, a pretežno ulje na platnu na slikama. Motivi su različiti, u zavisnosti od prilika i okolnosti kada su dela nastajala. Za nas istoričare zanimljivi su putopisni crteži, nastajali tokom mnogobrojnih putovanja, pre svega po Balkanu, kada je Deroko putovao zajedno sa svojim kolegama, u potrazi za srednjovekovnom i tradicionalnom srpskom arhitekturom. To su obično kroki crteži kuća, manastira i utvrđenja, ali i vedute čitavih gradova. Na osnovu tih crteža, ali i podsećanju ili po slobodnoj interpretaciji, u kućnim uslovima (ateljeu) nastaju i slike sa navedenom tematikom. Tu su i predstave iz urbanih sredina, najviše Beograda, na kojima je Deroko zabeležio scene sa ulica, kafana ili kojih drugih javnih prostora.
Zanimljiva su i dela koja pripadaju ciklusu fantastičnih radova, na kojima autor prikazuje mitološka bića, predstave iz bajki, likove iz paganske mitologije ili likove staro i novozavetne tematike.
Portreti i autoportreti
Naravno, tu su i portreti i autoportreti. Na portretima Deroko najčešće prikazuje svoje kolege arhitekte, umetnike, pisce, tj. sve one ličnosti koje su ga okruživale tokom života i rada. Najčešće su rađeni u vidu crteža, ponekad sa elementima karikature. Sa druge strane, autoportreti su najviše u vidu slika, ekspresivni, sa dosta kolorita, a među njima su najpoznatiji oni gde autor sebe prikazuje sa naočarima podignutim na čelo, kako su ga često zaticali dok razgovara sa prijateljima, kolegama ili studentima.
Deroko se oprobao i na polju grafičkog dizajna, kreirajući ilustracije za knjige i nacrte za korice, kako za sopstvenu autobiografsku prozu i stručne udžbenike, tako i za knjige drugih autora, često njegovih prijatelja.
Temelj Umetničke zbirke SANU
Ova retrospektiva, koju je osmislio sam Deroko, sećanje je na umetnika i istovremeno zahvalnost darodavcu, jednom od likovnih stvaralaca akademika, čiji su legati postali temelj Umetničke zbirke SANU na kome se ona i danas razvija.
Kad ste već ovde…
