Dorski, jonski ili korintski? Ima ih još! Kako raspoznati klasične vrste stubova
Karakteristike klasičnih stubova koriste se i danas, ali mnogi i dalje ih teško razlikuju. Poteškoća je što ih nema samo tri, već zapravo pet!
Prema rečima mnogih istoričara arhitekture, ali i sudeći po radovima drevnih arhitekata, stubovi su ti koji karakterišu arhitekturu objekta i definišu njegov stil. Prema Džonu Samersonu, autoru knjige Klasičan jezik arhitekture, stubovi određuju i da li je neki objekat klasičan ili ne.
Postoji pet vrsta klasičnih stubova: dorski, jonski, korintski, po grčkom stilu kao i toskanski i kompozitni red stubova po rimskom stilu. Oni se međusobno razlikuju najpre po kapitelu, odnosno najvišem delu stuba. Pored kapitela tu su i ostali sastavni delovi stuba: telo, stopa i postolje, a venac, friz i arhitrav, koje stub nosi, takođe nam mogu pomoći prilikom određivanja vrste stuba, piše Matheus Pereira za ArchDaily. Ali krenimo redom!
Dorski, muški stub
Dorski stub je najjednostavniji i najstariji klasični stub i nastao je tokom 7 veka pre nove ere. S konstrukcijom i estetikom koja je zasnovana na proporcijama muškog tela, dorski stub se koristio u grčkim objektima koji su odavali čast muškim božanstvima. Prema rečima čuvenog Vitruvija, dorski stub ilustruje „proporciju, snagu i milost muškog tela“. Kapitel stuba je bez veće ornamentike, a telo stuba je kaneluirano.
Jonski, ženski stub
Formiran kroz lagane i fluidne linije, jonski stub aludira na linije ženskog tela, i okarakterisan je „ženskom vitkošću“. Prema izgledu kapitela uočavaju se orijentalni uticaji što je i logično imajući u vidu da je ova vrsta stubova nastala u 6 veku p.n.e u jugozapadnom obalnom području i ostrvima Male Azije.
Prema rečima Vitruvija, jonske stubove bi trebalo koristiti u hramovima koji su posvećeni „mirnim božanstvima, ni suviše jakim ni preslabim“.
U konstruktivnom smislu ovaj stub ima široku osnovu, koja omogućava prihvatanje većeg opterećenja, zatim sledi tanko kaneluirano telo, da bi se završilo sa kapitelom čiji su ukrasi u obliku spirala. Zanimljivo je da su na nekim građevinama kapiteli jonskog stuba zamenjeni isklesanim ženskim likovima.
Korintski, prefinjeni stub
Kao najprefinjeniji i najdekorativniji stub od tri glavna reda, korintski stub je zasnovan na grčkoj estetici, sa mnoštvom detalja, koji su osmišljeni sa ciljem da takođe oponašaju „tanku figuru devojke“. Ovaj red stubova viši je i tanji i od jonskog i od dorskog.
Toskanski, minimalistički dorski stub
Osmišljen od strane Rimljana, toskanski stub reniterpretira dorski stub. Karakterističan je po svojoj jednostavnoj formi, a njegovo telo za razliku od dorskog nije kaneluirano. Prema arhitekti Sebastijanu Serliju, ova vrsta stubova je „adekvatna za utvrđenja i zatvore“.
Kompozitni red, spajanje jonskog i korintskog stila
Ovaj red stubova nastao je spajanjem jonskog i korintskog. Složenom ornamentikom kapitela dominiraju jonski spiralni ukrasi i korintski ukrasi u formi listova.
Sredinom petnaestog veka, hiljadu četiri stotine godina nakon Vitruvija, firentinski arhitekta i humanista Leone Batista Alberti opisao je redove, delom pozivajući se na Vitruvija, a delom prema vlastitom neposrednom proučavanju rimskih ruševina. Njega su lična zapažanja navela da doda peti red – kompozitni – u kojem su spojena obeležja korintskog i jonskog reda. Alberti je, međutim, ostao u svom pristupu potpuno objektivan i veran Vitruviju. Tek je, gotovo vek kasnije, Sebastijano Serlio uspostavio kanonski, simbolički i gotovo legendarni autoritet redova – kojih je ovog puta pet.
Kad ste već ovde…
