Pobunjenik u arhitekturi: Inicijativa za očuvanje baštine arhitekte Mihajla Mitrovića
Zaostavština našeg čuvenog arhitekte broji na hiljade predmeta, od kojih je samo knjiga o arhitekturi i umetnosti više od sedam stotina.
Da modernistička arhitektonska baština socijalističke Jugoslavije i njeni autori još nisu dobili zasluženu institucionalnu pažnju i vrednovanje govori i slučaj arhitekte Mihajla Mitrovića (1921–2018), čijoj se porodici ove godine, povodom njegovog 101. rođendana, pridružila samoorganizovana grupa građana-istraživača kako bi preduzela inicijativu za spašavanje biblioteke i preostalih arhiva ovog dragocenog naučnika i umetnika.
Akcija očuvanja Mitrovićeve intelektualne i lične zaostavštine ujedno predstavlja i mogući začetak osnivanja regionalnog centra za promišljanje i očuvanje modernističke baštine druge polovine 20. veka, kao živog mesta razmene i interakcije, piše portal SEEcult.org.
Pročitajte još na Gradnja.rs:
Mitrovićev portret od sada u Narodnom muzeju
Arhitekta, mislilac arhitekture i esejista svetskog renomea, koji je realizovao više od stotinu zgrada uključujući stambeno-poslovni kompleks Geneks – Zapadnu kapiju na Novom Beogradu, Mihajlo Mitrović napunio bi ovog 1. septembra 101 godinu.
Vek od njegovog rođenja nije zvanično obeležen, a porodici se ovoga puta pridružila grupa arhitekata, umetnika i kulturnih radnika, koja je u Kolarčevoj zadužbini predstavila inicijativu za očuvanje Mitrovićeve baštine, uz slajd projekcije nedavno digitalizovanih fotografija njegovih dela koje je sam snimao, izložbu nekih od najpoznatijih zgrada koje je projektovao, te posetu stanu u zgradi u Ulici Braće Jugovića 10 koju je projektovao i u kojoj je živeo od 1978. godine sa porodicom.
Ćerka arhitekte Mitrovića Mina Glogovac, slikarka, profesorka na Fakultetu primenjenih umetnosti i depozitarka prava na zaostavštinu, odnosno naslednica njegovih autorskih prava predala je tom prilikom Narodnom muzeju portret svog oca koji je krajem 70-ih godina naslikao upravo u stanu u Braće Jugovića Petar Omčikus. Sliku je primila kustoskinja Lidija Ham, zahvalivši na tom “plemenitom gestu za sadašnjost i budućnost”.
Više od 700 knjiga o arhitekturi i umetnosti
Mitrovićeva zaostavština, kako je rečeno, broji na hiljade predmeta, od kojih je samo knjiga o arhitekturi i umetnosti više od 700, a na konferenciji za novinare ukazano je na značaj njenog očuvanja, ali i važnost zaštite i očuvanja čitavog nasleđa modernističke arhitekture druge polovine 20. veka na ovim prostorima.
Kako je navela dramaturškinja Ivana Momčilović, moderatorka razgovora i predstavnica Edicije Jugoslavija, inicijatora čitave akcije, neophodno je prepoznati da današnja nebriga o nasleđu druge polovine 20. veka ima svojevrsni ideološki oblik, jer se prepoznaje da je sve što je nastalo u doba socijalizma na neki način nepodobno.
“Naša inicijativa u tom smislu nije samo sećanje radi sećanja nego poziv na kolektivno promišljanje vremena u kojem je arhitektura predstavljala spoj života i umetnosti, funkcionalnosti, nadgradnje na plemenitoj i humanoj osnovi”, rekla je Momčilović, koja je Mitrovića nazvala “pobunjenikom u arhitekturi”, s obzirom na veliki broj raznih sporova, zabrana i osporavanja sa kojima je bio suočen, jer je izlazio uvek iz kanona.
Geneks kula je zaštićena, ali se još ne vidi sistemska briga ni način kako održavati i čuvati taj objekat u interesu njegovih stanara i drugih korisnika.
Najpoznatije Mitrovićevo delo – Geneks kula, poznata i kao Zapadna kapija Beograda, zaštićena je, ali se, prema navodima inicijatora akcije očuvanja Mitrovićeve baštine, još ne vidi sistemska briga ni način kako održavati i čuvati taj objekat u interesu njegovih stanara i drugih korisnika. Očuvanje intelektualne i lične ostavštine arhitekte Mitrovića predstavlja dodatni izazov, pa su pozvani svi koji bi želeli da se pridruže tom poduhvatu.
Pitanja koja su tim povodom otvorena su: šta sa kutijama raznovrsnih otkrića, vrednosti, materijala, dokumenata, nagrada, knjiga, rukopisa, fotografija, planova, plakata, još neotkrivene i neobrađene građe? Gde ih smestiti a da nije trenutna privatna ostava samoorganizovane gerilske grupe građana? Čije je “naše” nasleđe, kome pripada briga o njemu, čije je znanje, istorija i istorija umetnosti jedne epohe i jedne zemlje koje više nema ali na čijem tlu postoje nove demokratske tvorevine deklarativno spremne da prihvate brigu o “opštem dobru” za sadašnje i buduće generacije? Koji su konkretni koraci koje država preduzima u interesu za prepoznavanje i spašavanje zajedničkog dobra i sprečavanja situacija u kojoj spašavanje i očuvanje neprocenjivog materijalnog i nematerijalnog dobra pada na porodicu i građanske gerilske inicijative? Šta država ili Grad Beograd mogu konkretno da učine u ovom i sličnim slučajevima?
Počasni doktor Beogradskog univerziteta
Mihajlo Mitrović diplomirao je na Arhitektonskom fakultetu u Beogradu 1948. godine. Usavršavao se u Francuskoj i Danskoj, a kao stipendista Ujedinjenih nacija, vratio se u Jugoslaviju i već 1950. godine se zaposlio u Urbanističkom zavodu Srbije. Kao glavni projektant Zavoda, izrađivao je generalne urbanističke planove za veliki broj gradova u Srbiji – Zaječar, Pirot, Niš, Vrnjačku Banju, Trstenik, Banju Koviljaču, Lazarevac.
Od 1961. do 1981. godine bio je direktor Projektbiroa, a 1980. godine izabran je za profesora na Fakultetu primenjenih umetnosti (predmet Mali urbanizam i hortikultura) u Beogradu, kao i za profesora Fakulteta tehničkih nauka u Čačku. Za počasnog doktora Beogradskog univerziteta promovisan je 1999. godine, a iste godine je izabran i za predsednika Akademije arhitekture Srbije. Promovisan je i za počasnog člana Ruske akademije arhitekture.
Kako je sam govorio, inspiraciju je pronalazio u secesiji, savremenoj skandinavskoj arhitekturi i ovdašnjem predratnom građevinarstvu.
Dobitnik je Sedmojulske i Oktobarske nagrade, a od stručnih priznanja tu su nagrade Borbe i Salona arhitekture, kao i nagrade ULUPUDS-a. Decenijama je u periodici objavljivao eseje, kolumne i kritičke prikaze o arhitekturi, a 50 godina je držao stalnu kolumnu u “Politici”.
Među više od stotinu zgrada koje je realizovao su hotel Narcis na Zlatiboru, motel Mlinarev san u Arilju, hotel Putnik na Novom Beogradu, Izvori tople vode u Vrnjačkoj Banji, poslovna zgrada Energoinvest u Beogradu, motel Rubin u Pojatama, veći broj stambenih objekata u Srbiji, kao i nekoliko poslovnih zgrada, među kojima počasno mesto zauzima Geneks – Zapadna kapija.
Kako je sam govorio, inspiraciju je pronalazio u secesiji, savremenoj skandinavskoj arhitekturi i ovdašnjem predratnom građevinarstvu, podsetila je Ivana Momčilović.
