Zadružni centri u fokusu slovenačkog paviljona u Veneciji
Na 17. Međunarodnoj izložbi arhitekture, Slovenci će svoj doprinos dati predstavljanjem istraživanja zadružnih centara koji se bili mesta socijalne kohezije.
Izložba na Bijenalu 2021. pod nazivom „The Common in Community“ čiji su autori Blaž Babnik Romaniuk, Martina Malešič, Rastko Pečar i Asta Vrečko, stavlja u fokus zadruge, odnosno zadružne centre koji su izgrađeni nakon Drugog svetskog rata u ruralnoj i prigradskoj Sloveniji i koji i danas služe svojoj svrsi kao centri mesnih zajednica.
U Sloveniji je do 1991. godine izgrađeno više od 300 Zadružnih centara.
Centralni prostor jedne zajednice u Sloveniji postoji kao Zadružni centar i čini ga lokalna višenamenska javna zgrada, u kojoj se obavljaju razne ekonomske, društvene i kulturne aktivnosti. Naime, topologija Zadužnog centra pojavila se tokom posleratnog procesa rekonstrukcije i modernizacije i osmišljena je tako da zadovolji potrebe novog zadružnog poljoprivrednog modela.
Tokom 1947. godine Jugoslavija je pokrenula opsežni program usmeren na ovaj tip objekata koji je omogućio realizaciju na hiljade ovakvih centara širom njene teritorije u roku od samo pet godina. U Sloveniji, koja je tada bila deo Jugoslavije, do 1991. godine je izgrađeno više od 300 Zadružnih centara.
Angažovanje cele zajednice
Imajući ovo u vidu, slovenački paviljon ima za cilj prikazivanje ovog istorijskog projekta, kao i značaj njegove topologije kao zadružnog centra danas. Baš ovakvo istraživanje Zadružnih centara pruža nam šansu da bolje razumemo načine na koje zatvoreni javni prostori mogu da se postave kao društvena infrastruktura, koja ima potencijal da podstakne slobodnu interakciju i udruživanje, komunikaciju i osnaživanje među korisnicima.
Ovakav državni projekat bio je veoma značajan poduhvat, koji je radno angažovao brojno tehničko osoblje, arhitekte i umetnike, kao i celokupnu lokalnu zajednicu, veterane, ženske i omladinske organizacije. Razvoj programa dokumentovan je i u posebnom časopisu koji je izveštavao o razvoju gradilišta, istovremeno objavljujući i arhitektonske nacrte i planove za izgradnju.
Istovremeno, centri su funkcionisali kao kulturna i obrazovna mesta, a tokom godina kada je došlo do gašenja zadružnog poljoprivrednog modela, ovi objekti su dobijali razne druge namene. Ipak, nakon sedamdesetih godina prošlog veka mnogi Zadružni centri su nastavili i dalje da funkcionišu, služeći svojoj prvobitnoj svrsi okupljanja lokalne zajednice.
Pitanje nejednakog društvenog razvoja
Tokom ovogodišnjeg Bijenala na slovenačkom paviljonu raspravljaće se o temi socijalne kohezije, jer je ovaj arhitektonski okvir pomogao da se neguju društvene veze. Štaviše, kako je ova tipologija prisutna samo u malim gradovima i selima, slovenačka izložba postavlja i pitanje o razlikama između urbanih centara i periferije na ovom nivou, ističući pitanje nejednakog društvenog razvoja.
17. Međunarodna izložba arhitekture u Venecije otvara se 22. maja. Pogledajte i kako izgleda srpski i hrvatski paviljon.
