Naše arhitekte i dizajneri u rasejanju koji svojim delima menjaju svet
Njihova ostvarenja, bilo da su u pitanju veliki poslovni kompleksi ili originalno osmišljeni kafe stolovi, zaista plene pažnjom, najviše inostranih klijenata, pa je zaista vreme da se o njima čuje i ovde.
Pored velikog broja sportista, nešto malo muzičara i tek nekolicine naučnika, koji su priznanja za uspeh na svojim poljima delovanja zaslužno pokupili u inostranstvu, o arhitektama i dizajnerima koji su postigli slične podvige gotovo i da nema reči u medijima. Rešili smo da to promenimo!
Kada govorimo o uspehu naših arhitekata i dizajnera u svetu skoncentrisaćemo se isključivo na one koji su se preselili izvan Jugoslavije/Srbije i svoje karijere izgradili u državama gde su po dolasku i potrazi za poslom, nastavili da žive i stvaraju. Dakle, bilo ih je puno onih koji su posredstvom naših velikih građevinskih kompanija projektovali objekte širom afričkog i azijskog sveta, a tu su i oni koji su kao teoretičari/istoričari arhitekture s velikim uspehom držali predavanja po pozivu ili po nekoliko godina bili angažovani kao predavači na inostranim fakultetima. Međutim, mi smo ovom prilikom bacamo svetlo na one stručnjake koji su svojim znanjem, trudom i veštinama postigli zavidan uspeh i prepoznavanje i u inostranstvu.
Čovek koji je ozelenio Dubai
Inspiraciju za pisanje ovog teksta dobio sam na osnovu članka BBC-a na srpskom o našem pejzažnom arhitekti, Velimiru Ljubibratiću, koji od šeika iz Emirata dobio nagradu za životno delo. Kako se navodi u tekstu, arhitekta Ljubibratić je među prvim Srbima/Jugoslovenima još pre tri decenije došao u tada gotovo nerazvijene Emirate i svojim radom i delima aktivno učestvovao u stvaranju jednog novog sveta, koji od početka dvehiljaditih privlači turiste i poslovne ljude iz celog sveta. Kruna njegovog uspeha svakako je projektovanje parkovske celine i parternog uređenja oko najviše zgrade na svetu Burž Kalife, pejzažno-prostorne celine na oko 100 hektara, ali i uređenje privatnih vrtova uglednih Emiraćana, među kojima i samom šeiku. Čovek koji je od činovničkog posla u Zavodu za izgradnju u Beogradu, nakon tri decenije poneo titulu „čoveka koji je ozeleneo Dubai“, zaista vredi pažnje i svih pohvala.
Ko je utabao stazu
Među prvima srpskim kreativcima koji su osvojili svet moramo za početak spomenuti arhitektu Konstantina Jovanovića, sina poznatog umetnika, litografa i fotografa Anastasa Jovanovića, koji se rodio, školovao i prve korake u svetu arhitekture napravi u Beču. Gotovo sva njegova dela u Srbiji su istražena i valorizovana, ali o njegovim delima izvan granica naše države gotovo da nema nikakvih podataka. Tačnije podaci postoje, ali se ni jedan kolega istoričar arhitekture nije njima bavio.
Nakon završenih studija i diplomiranja kod poznatog profesora arhitekte Gotfrida Sempera, i postdiplomskih putovanja i usavršavanja u Italiji, arh. Jovanović otvara privatni biro i deluje u Beču, ali i širom tadašnje Austro-ugarske i Švajcarske. Na pozive uticajnih političara i industrijalaca dolazi u Rumuniju i Bugarsku, gde se izvode neko od njegovih najznačajnijih dela. U Bugarskoj projektuje Prvu mušku gimnaziju, ali i crkvu Uspenja presvete Bogorodice za jednu bogatu porodicu u Rumuniji.
Najznačajnija referenca njegovog opusa pre dolaska u Srbiju svakako je projekat zgrade Narodnog Sobranja u Sofiji (Narodne skupštine), koja je završena 1884. godine. Već naredne godine dolazi u Beograd, gde se po njegovim projektima izvode kuća advokata Marka Stojanovića u Knez Mihajlovoj ulici 53-55 (današnji Fakultet likovnih umetnosti i fakultetska galerija), kao i zgrada Privilegovane Narodne banke Kraljevine Srbije, dovršena 1889/90. godine, za koju arhitekta biva odlikovan ordenom Sv. Save III reda. Tu je i nikada ostvareni projekat Parlamenta Kraljevine Srbije, koji neodoljivo podseća na izvedeni objekat i za koji je utvrđeno da je arhitekta Jovan Ilkić prekopirao ideju arhitekte Jovanovića.
Savremene generacije
Dugo vremena, gotovo čitav period obe Jugoslavije, domaće arhitekte nisu imale potrebu da se ostvaruju izvan granica Balkana. Poneki arhitekta, poput Dragiše Brašovana i Nikole Dobrovića, koji su nakon školovanja u Budimpešti i Pragu, ostali su i još neko vreme radili u tim gradovima. Posla je kroz period obe državne tvorevine bilo puno, kako kroz državne i privatne konkurse, tako i kroz direktno pogođene poslove, pa je bilo prostora da svaki arhitekta pokaže svoje znanje. Početak 90-ih i raspad države, naterali su mnoge arhitekte i dizajnere da posao potraže izvan granica Balkana. Puno njih je otišlo u Evropu i SAD, gde su radili u većim ili manjim projektnim biroima. Međutim, neki su uspeli da postignu znatno više…
Đorđe Dašić: Od vlada do muzičkih zvezda
Jedan od naših arhitekata koji se prvi otisnuo u inostranstvo i tamo izgradio uspešnu karijeru, svakako je Đorđe Dašić. Rođen u Beogradu, gde završava i studije arhitekture, još 1984. godine odlazi u London, gde se zadržava relativno kratko jer već krajem 80-ih preseljava u Tokio, gde 1989. godine osniva projektni biro Dasic Architects. Za ovih više od trideset godina, gotovo da ne postoji veća kompanija iz raznih krajeva sveta, s kojima arhitekta Dašić nije imao uspešnu saradnju. Na ovom spisku su vlade više država, državne i privatne kompanije, poduži spisak banaka, automobilske kompanije, modni brendovi, pa i poneka muzička zvezda.
Ali šta je ključ uspeha ovog talentovanog arhitekte? Pre svega, tu je aktivno praćenje najsavremenijih tehnologija, kako u kreiranju tako i u izvedbi svojih projektnih rešenja. Održiva arhitektura i konstantno usavršavanje na polju razvoja radnog okruženja, osnovni su principi zbog čega poslovni i stambeni prostori Dašićeve arhitekture idu u korak sa aktuelnim kulturološkim tendencijama.
Aleksandar Zeljić: Direktor u Gensleru
Ovaj srpski arhitekta rođen je u Valjevu i ubrzo nakon studija arhitekture u Beogradu odlazi u SAD u potrazi za poslom. Nakon dve decenije uspešnog posla zatičemo ga kao jednog od direktora projektnog biroa Gensler i svetskim referencama poput Šangajske kule (Shangai Tower), druge po visini poslovne zgrade u svetu iz 2016. godine, Kule Finansijskog centra u Manili (TFC Tower) iz 2018. godine i mnogih drugih objekata širom SAD-a i sveta. Osim njegovih vršnjaka/klasića sa Arhitektonskog fakulteta, gotovo niko iz struke nije bio detaljnije upoznat sa uspesima ovog genijalnog arhitekte, do prethodnog BAB 2019, gde se pojavio u svojstvu predavača po pozivu i pred prepunom salom Bioskopa Balkan predstavio svoja ostvarenja. Više o Zeljiću pročitajte ovde.
Saša Lukić: Vođa jednog od najjačih biroa u Rusiji
Arhitekta Lukić rođen je u Kruševcu, a nakon studija na Arhitektonskom fakultetu u Beogradu dalje usavršavanje nastavlja na MBA studijama Metropoliten Univerziteta u Londonu. Nakon početnih koraka u Jugoslaviji, početkom 2000-ih odlazi u Moskvu i 2005. godine osniva projektni biro Portner. Nakon petnaest godina uspešnog rada, ovaj biro može da se pohvali sa više ruskih i internacionalnih nagrada, ali i listom od preko 140 izvedenih objekata, od urbanističkih projekata do dizajna enterijera na prostoru bivšeg SSSR-a. Postali su jedan od najjačih projektnih biroa u Rusiji, koji je svoj tim inženjera sastavio pre svega od kolega mlađe i srednje generacije iz Srbije, sa kojima uspešno rade na projektima javnih državnih objekata, poslovnih zgrada, hotela, šoping molova i rezidencijalnih objekata.
Draga Obradović: Nameštaj i moda
Razvojni put ove talentovane dizajnerke bio je daleko turbulentniji od spomenutih arhitekata. Rođena je u Čačku, a 1984. godine odlazi u Italiju, gde završava Akademiju Lepih umetnosti u Firenci (Accademia di Belle Arti), gde diplomira 1988. godine na odseku za slikarstvo. Nakon studija ulazi u svet mode, gde radi najpre kao model, a zatim i kao modni kreator ženskih modnih kolekcija.
Kako bi spojila umetnost i modu, usavršava se na polju dizajna tekstila, kada radi u nekoliko dizajn studija u Londonu, Parizu, Beogradu, Milanu i Firenci. Konačno, 2006. godine kreira nesvakidašnju „redesigne“ kolekciju nameštaja, kojom uspešno ulazi na polje komadnog nameštaja i enterijera. 2007. godine joj se priključuje dugogodišnji partner, slikar i dizajner Aurel Basedow, sa kojim osniva brend Draga & Aurel, koji se aktivno bavi kreacijama u svetu komadnog nameštaja, koji je postao poznat daleko izvan granica Italije.
Srđan Jovanović Weiss: Predavač na Harvardu
Naše arhitekte oprobale su se i u pedagoškom radu, ali najdalje od svih na tom polju otišao je Srđan Jovanović Weiss. Rođen je u Subotici, ali živi i studira u Novom Sadu i Beogradu do 1995. godine. Tada se preseljava u SAD, gde završava studije na Harvardu. Ovde se upoznaje sa više velikih imena svetske arhitekture, koja utiču na njegov rad i usmeravaju njegov dalji razvoj. 1998. godine se preseljava u Njujork, gde radi sa arhitekama Ričardom Glukmanom i Robertom Vilsonom. Ova saradnja traje sve do 2003. godine, kada osniva svoj biro NAO.NYC (Normal Architecture Office), sa kojim radi na poljima arhitektonsko-urbanističkog dizajna i organizaciji stručnih izložbi. U međuvrmenu se zapošljava i kao predavač na Harvardu, gde se njegov teorijski rad zasniva na proučavanju fenomena posleratne jugoslovenske arhitekture. Skovao je termin „turbo arhitektura“, kojim je definisao razvoj arhitekture i urbanizma novonastalih država, kao posledica geo-političkog procesa Blakanizacije regiona.
Početak spiska
Ovo su samo neki od naših najpoznatijih kreativaca, koji stvaraju na više kontinenata širom sveta, a da bi se detaljnije opisao svako od njih bili bi potrebni zasebni tekstovi. Njihova ostvarenja, bilo da su u pitanju veliki poslovni kompleksi ili originalno osmišljeni kafe stolovi, zaista plene pažnjom, najviše inostranih klijenata, pa je zaista vreme da se o njima čuje i ovde.
Kad ste već ovde…
